Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016

η ωραιότης του Παραδείσου

μεῖς οἱ Χριστιανοί κατά τόν Ἅγιον Ἀπόστολον «οὐκ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν ἀλλά τήν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Ἑβρ. ιγ’ 14). Ὁ νοῦς μας καί ἡ καρδία μας εἶναι ἐστραμμένα πρός τήν αἰωνίαν πατρίδα καί τόν μόνιμον τόπον τῆς καταπαύσεως.
Μία ἀπό τίς ὑποσχέσεις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τήν ὁποίαν ἔδωσε εἰς τούς ἁγίους Μαθητές καί Ἀποστόλους Του ἦταν: «Πορεύομαι ἑτοιμάσαι τόπον ὑμῖν καί ἐάν πορευθῶ καί ἑτοιμάσω ὑμῖν τόπον πάλιν ἔρχομαι καί παραλήψομαι ὑμᾶς πρός ἐμαυτόν, ἵνα ὅπου εἰμί ἐγώ, καί ὑμεῖς ἦτε» (Ἰωάν. ιδ’ 2-3).
Ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος προσευχόμενος, ζητεῖ ἀπό τόν ἐπουράνιο Θεό καί Πατέρα Του: «Θέλω ἵνα ὅπου εἰμί ἐγώ κἀκεῖνοι ὦσι μετ᾽ ἐμοῦ ἵνα θεωρῶσι τήν δόξαν τήν ἐμήν ἥν δέδωκάς μοι» (Ἰωάν. ιζ’ 24).
Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς προτρέπει• «Σπουδάσωμεν οὖν εἰσελθεῖν εἰς ἐκείνην τήν κατάπαυσιν» (Ἑβρ. δ’ 11).
Ὁ θεῖος καί Εὐαγγελιστής Ἰωάννης εἶδεν τόν μακάριον αὐτόν τόπον τῆς αἰωνίας καταπαύσεώς μας καί διά τῆς γραφίδος του τόν περιγράφει εἰς τά κεφάλαια κα’ καί κβ’ τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἤκουσε δέ ἀπό τοῦ στόματος τοῦ Θεοῦ ὅτι: «ὁ νικῶν κληρονομήσει ταῦτα» (Ἀποκ. κα’ 7). Αὐτήν τήν κληρονομίαν θά καλέσει ὁ Κύριος νά λάβουν οἱ δίκαιοι, ὅταν θά στραφεῖ πρός αὐτούς λέγων: «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου» ( δηλ. «τήν ἑτοιμασμένη γιά σᾶς ἀπό τόν καιρό τῆς δημιουργίας») (Ματθ. κε’ 34).
Τήν ὡραιότητα τοῦ Παραδείσου εἶδεν ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅστις «ἡρπάγῃ εἰς τόν Παράδεισον καί ἤκουσεν ἄρρητα ρήματα, ἅ οὐκ ἐξόν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι» (Β’ Κορινθ. ιβ’ 4).
Ὁ Παῦλος ἁρπαγείς πρῶτον εἰς τόν τρίτον οὐρανόν καί ἐκ τούτου πάλιν εἰς τόν Παράδεισον ἀνέβη εἰς μυστικώτατα θεάματα καί ἀποκαλύψεις βαθυτέρας τῆς ὑπερουσίου Θεότητος. Ταῦτα πάντα εἶναι τελείως ἄγνωστα εἰς τόν νοῦν καί ἄρρητα εἰς τόν λόγον, καί δέν εἶναι δυνατόν στόν καθένα νά τά δεχθῆ καί τά νοήση, ἄν δέν ἐξέλθη ἀπό τήν ἀνθρωπίνην φυσικήν εὐτέλειαν καί ταπείνωσιν καί νά ἀνεβῆ εἰς τό ὑπέρ φύσιν μέ τήν ἄρρητον δύναμιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Διά νά ὁμιλήσωμεν λοιπόν περί τοῦ Παραδείσου θά καταφύγωμεν εἰς τίς ἐμπειρίες, τίς ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἐμπειρίες, τῶν Ἁγίων Πατέρων μας, οἱ ὁποῖοι ἀξιώθηκαν ὅπως ὁ Παῦλος ἔτι ζῶντες νά εἰσέλθουν εἰς τόν Παράδεισον. Ἐξ ὅσων ἐπετράπη εἰς ἐκείνους νά ἐννοήσουν καί νά ὁμιλήσουν θά δανεισθῶ ἔνια – μερικά – διά τήν κοινήν πάντων ἡμῶν ὠφέλειαν καί οἰκοδομήν.
Ἀπό ἐκεῖνα τά κεκρυμμένα πλούτη, ἀπό τούς αἰωνίους θησαυρούς τῆς Πατρικῆς θείας ἀγάπης, ἐπέλεξα νά παρουσιάσω εἰς τήν ἀγάπην Σας. Ἵνα ἐκ τῆς γνώσεως ταύτης αὐξηθῆ ὁ πόθος καί ἡ ἐπιθυμία νά γίνωμεν μέτοχοι τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν τά ὁποῖα ἡ χρηστότητα τοῦ Θεοῦ Πατρός ἡτοίμασε διά τούς ἀληθῶς ἀγαπῶντας Αὐτόν.

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος-Φύτεψε στόν οὐρανό τό θησαυρό σου

sol
Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου
Εσύ, αν κάποιος σου δείξει πάνω στη γη ένα μέρος που δεν παραβιάζεται, και αν σε φέρει στην ίδια την έρημο υποσχόμενος ότι τα χρήματά σου θα βρίσκονται σε ασφάλεια, ούτε διστάζεις, ούτε δείχνεις κάποια επιφύλαξη, αλλά δείχνεις εμπιστοσύνη και μεταφέρεις τα χρήματά σου εκεί.
Όταν, όμως, σου υπόσχεται το ίδιο ο Θεός και όχι κάποιος άνθρωπος, και σου προτείνει όχι την έρημο, αλλά τον ουρανό, κάνεις τα αντίθετα. Και όμως, αν αυτά είναι ασφαλισμένα εδώ κάτω χίλιες φορές, ποτέ δεν θα μπορέσεις να ελευθερωθείς από τη φροντίδα. Και αν ακόμη δεν τα χάσεις, δεν θα ελευθερωθείς ποτέ από την αγωνία, μήπως τα χάσεις. Εκεί, όμως, δεν θα υποφέρεις τίποτε από αυτά. Και επί πλέον θα ωφεληθείς, διότι δεν κρύβεις μόνο το χρυσάφι σου, αλλά το σπέρνεις…
Το ίδιο γίνεται θησαυρός και σπόρος και κάτι περισσότερο από τα δύο. Διότι ο σπόρος δεν κρατεί για πάντοτε, ενώ αυτό μένει παντοτινά. Και ο θησαυρός δε βλαστάνει, ενώ αυτό σου δίνει καρπούς αθάνατους.

Περί κακολογίας και κακολόγων.


(Εκ της Γ’ ομιλίας του προς τον λαόν της Αντιοχείας και της ΚΓ’ εις το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον)
Ας νηστεύη και το στόμα από λόγια αισχρά και από κακολογίας. Διότι ποίον το όφελος, εάν απέχωμεν μεν από ψάρια και κρέατα κατά τας νηστευσίμους ημέρας, δαγκάνω μεν δε και κατατρώγωμεν τους αδελφούς μας; Όποιος κατακρίνει και κακολογεί, αδελφικά κρέατα τρώγει, την σάρκα του πλησίον του δαγκάνει. Δια αυτό και ο Παύλος λέγει: Ει δε αλλήλους δάκνετε και κατεσθίετε, βλέπετε μη ύπ’ αλλήλων αναλωθήτε (Γαλ. Ε’ 15).
Θα είπης ότι δεν έχωσες τα δόντια σου εις την σάρκα του άλλου; Έχωσες όμως την μαχαιροειδή γλώσσαν σου εις την ψυχήν του και με την κατάκρισίν σου επλήγωσες την υπόληψιν του πλησίον σου! Τι εκέρδισες μ’ αυτό; Έγινες εγκληματίας, άξιος δίκης και τιμωρίας!
Δια τους ζητούντας να δικαιολογήσουν τας κατακρίσεις των.
Και μη ζήτησης να δικαιολογηθής με το ότι: θα κατέκρινα, αν έλεγα ψεύματα. Εγώ όμως λέγω αληθινά, ώστε δεν κατακρίνω. Και εάν, αληθινά, κατακρίνης, και πάλιν εγκληματείς. Διότι και ο φαρισαίος ηλήθευεν, όταν κατέκρινε τον τελώνην, αλλά αυτό δεν τον ωφέλησε διόλου! Δια την κακολογίαν του έχασε και κάθε αξιομισθίαν του!
Ενδιαφέρεσαι πράγματι δια τον πλησίον σου; Λυπήσου τον ειλικρινώς, προσευχήσου υπέρ αυτού προς τον Θεόν, πήγαινε και εύρε τον κατ’ ιδίαν και συμβούλευσέ τον και παρακάλεσε τον να φροντίση δια την διόρθωσίν του.
Ημάρτησεν ο αδελφός σου; Δείξε του αγάπην, πείσε τον ότι ομιλείς δια το αμάρτημα του από αδελφικόν ενδιαφέρον, όχι δια να τον θεατρίσης και δείξε του με κάθε τρόπον την προς αυτόν στοργήν σου, αν, αληθινά, επιθυμής να τον ιατρεύσης.
Τοιουτοτρόπως κάμνουν πολλές φορές και οι ιατροί. Χαϊδεύουν τους άρρωστους, όταν είναι δύστροποι, και τους πείθουν με τας παρακλήσεις των και τας στοργικάς προτροπάς των να δεχθούν το ευεργετικόν φάρμακον. Όμοια κάμε και συ. Αντί να κατακρίνης, δια να πληγώνης, πείσε τον αμαρτήσαντα να δείξη την πληγήν του προς τον θεραπευτήν ιερέα. Τοιουτοτρόπως κάμνει όποιος ενδιαφέρεται δια τον άλλον και προνοεί και φροντίζει δι’ αυτόν.

ΜΕΤΡΟ ΤΗΣ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑΣ Τοῦ ἀββᾶ Ἰωάννου τοῦ προφήτου

ἱ Πατέρες χαρακτηρίζουν ὡς μέτρο ἐγκράτειας «τό παραμικρόν», τό νά παίρνει κανείς πάντα «λιγότερο» ἀπ᾿ ὅσο χρειάζεται εἴτε γιά νά φάει εἴτε γιά νά πιεῖ, δηλαδή νά μήν ἔχει ποτέ τήν κοιλιά του γεμάτη ἐντελῶς. Αὐτό σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἔχει μέτρο καί στό φαγητό καί στό ποτό. Ἰδίως δέ τό χειμώνα πού πίνουν οἱ ἄνθρωποι πολύ κρασί καί τότε ὀφείλει ὁ μοναχός νά πίνει λιγότερο ἀπό τό κανονικό. Τό ἴδιο καί στό τραπέζι ὅταν τρώει. Καί δέν ἐφαρμόζεται μόνο σ᾿ αὐτά τό μέτρο τῆς ἐγκράτειας, ἀλλά καί στό πόσο θά κουβεντιάσει, πόσο θά κοιμηθεῖ καί στά ἐνδύματα καί γενικῶς σέ ὅλα ὅσα ἔχουν σχέση μέ τίς αἰσθήσεις. Σ᾿ ὅλα αὐτά μπορεῖ νά ἐφαρμόσει κανείς τό μέτρο τῆς ἐγκρατείας.
ΣΧΟΛΙΟ ὑπό π.Αντωνίου Ρωμαίου:
Εἶναι ἀξιοπρόσεκτο ὅτι τό πνεῦμα τοῦ ἀββᾶ, καθώς καί ὅλων τῶν Γερόντων τῆς ἐρήμου σχετικά μέ τό μέτρο τῆς ἐγκράτειας, δέν εἶναι ἡ ἀκραία ἄσκηση. Ἀλλά εἶναι ἡ ἔμμετρη πού ἐμπνέεται ἀπό τή νήψη καί τή διάκριση καί κρατάει τό μοναχό μακριά ἀπό τήν κενοδοξία, στήν ἀσφάλεια τῆς ταπείνωσης.
Καί ὁ ἀββάς Ἰωάννης, ὁ προφήτης, στήν παρούσα Ἀπόκριση, ἀλλά καί οἱ λοιποί Πατέρες, συνιστοῦν ὡς μέτρο ἐγκράτειας «τό εἶναι παραμικρόν». Δηλαδή τό νά κόβει κανείς λίγο ἀπό τό φαγητό του, λίγο ἀπό τό ποτό του καί ἀπό τήν ἀνάπαυσή του. Ὅλα συνετά μέ μέτρο, χωρίς θεαματικές ὑπέρμετρες ἀσκήσεις πού κουράζουν τόν ἀγωνιστή καί δημιουργοῦν συμπλέγματα ὑπερηφανείας. «Τά ὑπέρμετρα πάντα τῶν δαιμόνων εἰσίν».
Ρώτησαν κάποτε τόν ἀββά Ποιμένα «πῶς χρή νηστεύειν», πῶς πρέπει νά νηστεύουμε. Καί ἔδωσε τήν ἑξῆς ἀπάντηση: «Ἐγώ θέλω τόν ἐσθίοντα καθ᾿ ἡμέραν, παρά μικρόν ἐσθίειν, ἵνα μή χορτάζηται».. Δηλαδή : Ἐγώ κρίνω σκόπιμο αὐτός πού τρώει κάθε μέρα, νά τρώει λίγο λιγότερο, ὥστε νά μή χορταίνει. Καί ὅταν ὁ ἀββάς Ἰωσήφ τόν ρώτησε γιατί, ὅταν ἦταν στόν κόσμο, ἔτρωγε κάθε δύο μέρες, ὁ Ὅσιος εἶπε : «Ταῦτα πάντα ἐδοκίμασαν οἱ Πατέρες ὡς δυνατοί· καί εὗρον ὅτι καλόν ἐστιν τό καθ᾿ ἡμέραν ἐσθίειν, παραμικρόν δέ». Δηλαδή ὅλα αὐτά τά δοκίμασαν οἱ Πατέρες ὡς δυνατοί καί κατέληξαν ὅτι εἶναι καλό νά τρώει κανείς κάθε μέρα ἀλλά νά κόβει λίγο ἀπό τό φαγητό του γιά τήν ἐγκράτεια.

Λειτουργική αναγέννηση του Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου

Με αφορμή πρόσφατες θεολογικές συζητήσεις, θα ήθελα να καταθέσω τον λογισμό μου, ειλικρινά, ταπεινά και πολύ απλά. Κατ’ αρχάς θεωρώ αδόκιμο τον όρο «λειτουργική αναγέννηση». Αναγέννηση, νομίζω, σημαίνει εκ νέου γέννηση, ξαναγέννημα, επειδή έχουμε φθορά, ακρωτηριασμό, αδυναμία ή και παρακμή. Παρατηρείται αποδεδειγμένα κάτι τέτοιο, και γι’ αυτό φταίει το κείμενο, η γλώσσα της θείας Λειτουργίας και η εκ τούτου μη συμμετοχή των λαϊκών στα εκκλησιαστικά δρώμενα; Με μόνο οπλισμό την ειλικρίνειά μου εξέρχομαι, για να μη χαρακτηριστώ κοσμόφοβος και μισόκοσμος, και δίχως δυνατά και ισχυρά επιχειρήματα διατυπώνω ξεκάθαρα τη σκέψη μου και λέγω, πρώτα σε μένα, πως χρειάζεται καλύτερα προσωπική αναγέννηση. Ταπεινή μαθητεία στην παράδοση, στην απλότητα, στη σωφροσύνη, με άχρωμα γυαλιά. Δεν θεωρώ ότι αυτό είναι το κύριο πραγματικό ποιμαντικό πρόβλημα. Είναι δημιουργημένο, κατασκευασμένο πρόβλημα. Μάλιστα προέρχεται από εκεί που δεν θα το περίμενες. Δεν θεωρώ, επαναλαμβάνω, ότι είναι πραγματικής ποιμαντικής αναγκαιότητας.
Για να μη μιλάμε γενικά και αόριστα, θα κάνω εξαίρεση και θα μιλήσω για τον εαυτό μου, δηλαδή θα τον εκθέσω, κι έτσι άνετα όσοι θελήσουν, ειδικευμένοι διαφόρων επιστημών, θα μπορέσουν να με χαρακτηρίσουν κτυπώντας με. Σαράντα χρόνια ως εκκλησιαζόμενος δεν αισθάνθηκα εξουσιασμένος, αμυνόμενος, απομονωμένος, εξουθενημένος από τη γλώσσα της θείας Λειτουργίας. Οι αμαρτίες μου μόνο μ’ έκαναν κουρασμένο και απρόσεκτο. Δεν ένοιωσα μέσα στην εκκλησία αποκομμένος από τον κόσμο, σε μια καθαρά ιδιωτική υπόθεση, παρακολουθώντας μια συνθηματική γλώσσα ολίγων. Δεν μπορώ ασφαλώς να πω ότι από παιδί είχα πλήρη κατανόηση όλων των λεγομένων. Μήπως μπορώ να το πω τώρα; Μήπως θα μπορέσω να το πω άραγε ποτέ; Μήπως δεν πρέπει μάλιστα όλα να τα καταλάβουμε με το μικρό μυαλό μας, αμέσως και τώρα; Μου έλεγε προ καιρού ένας Γέροντας: «Πενήντα χρόνια στο Άγιον Όρος, και προχθές ένοιωσα στην αγρυπνία το ‘‘Κύριε ελέησον’’». Αν το λέγαμε «Κύριε ελέησε εμένα», θα το κατανοούσαμε πιο γρήγορα; Τι σημαίνει κατανόηση; Έχει σχέση με το βίωμα; Πρέπει να κάνουμε τους πιστούς έξυπνους, να τα καταλαβαίνουν όλα γρήγορα; Γιατί να τα καταλάβουμε όλα αμέσως; Ποιος το επιλέγει και το επιτάσσει; Η λογική; Δεν νομίζω. Μήπως πρέπει να υπομείνουμε ή να επιμείνουμε, να μελετήσουμε βαθύτερα να προσευχηθούμε θερμά, να ελπίζουμε περισσότερο, να εμπιστευθούμε τον Θεό, να καθαρθούμε για να φωτισθούμε;
Αν πούμε «ειρήνη σε όλους» και όχι «ειρήνη πάσι», λύσαμε τα προβλήματα της Εκκλησίας; Η «χάρις» δεν το καταλαβαίνουμε, η «χάρη» το καταλαβαίνουμε;

Ὁμιλία Στόν Τίμιο καί Ζωοποιό Σταυρό Τοῦ Ἁγίου ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ Παλαμᾶ

(…) Ὁ Παῦλος καυχᾶται γιά τόν Σταυρό καί λέει, ὅτι δέν γνωρίζει τίποτε ἐκτός ἀπό τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, καί Αὐτόν ἐσταυρωμένον. Τί λέει λοιπόν; Σταυρός εἶναι τό νά σταυρώσωμε τήν σάρκα μαζί μέ τά πάθη καί τίς ἐπιθυμίες (Γαλ. 5, 24). Νομίζετε ὅτι εἶπε τοῦτο μόνο γιά τήν τρυφή καί τά ὑπογάστρια; Πῶς τότε γράφει στούς Κορινθίους ὅτι, «ἐπειδή ὑπάρχουν ἔριδες ἀνάμεσά σας, εἶσθε ἀκόμη σαρκικοί καί περιπατεῖτε κατά τό ἀνθρώπινο φρόνημα» (Α’ Κορ. 3, 3); Ὥστε καί αὐτός πού ἀγαπᾶ δόξα ἤ χρήματα, ἤ ἁπλῶς θέλει νά ἐπιβάλη τό θέλημά του καί προσπαθεῖ ἔτσι νά νικήση, εἶναι σαρκικός καί περιπατεῖ κατά τήν σάρκα. Γι᾽ αὐτά ἀκριβῶς δημιουργοῦνται καί οἱ ἔριδες, ὅπως λέγει καί ὁ Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος• «ἀπό ποῦ προέρχονται οἱ μεταξύ σας πόλεμοι καί μάχες; Δέν προέρχονται ἀπό ἐδῶ, δηλαδή ἀπό τίς ἡδονές σας πού παλεύουν μέσα στά μέλη σας; Ἀγωνίζεσθε ἀλλά δέ μπορεῖτε νά τά καταφέρετε, μάχεσθε καί πολεμεῖτε» (Ἰακ. 4, 1). Τοῦτο λοιπόν εἶναι τό νά σταυρώση τήν σάρκα μαζί μέ τά πάθη καί τίς ἐπιθυμίες, τό νά μήν ἐνεργεῖ ὁ ἄνθρωπος τίποτα ἀπό ὅσα δέν εἶναι εὐάρεστα στό Θεό. Καί ἄν τό σῶμα τόν ταλαιπωρῆ καί στενοχωρῆ, πρέπει ὁ καθένας νά τό ἀνεβάζει ὁπωσδήποτε καί μέ τήν βία ἀκόμη στό Σταυρό. Τί θέλω νά πῶ; Ὁ Κύριος, ὅταν ἦλθε ἐπί τῆς γῆς, ἔζησε βίον ἀκτήμονα, καί δέν ἔζησε μόνο, ἀλλά καί ἐκήρυξε λέγοντας, «ὅποιος δέν ἀποτάσσεται ἀπό ὅλα τά ὑπάρχοντά του, δέν μπορεῖ νά εἶναι μαθητής μου» (Λουκᾶ 14, 33).
Ἀλλά κανείς, παρακαλῶ, ἀδελφοί, ἄς μή δυσανασχετῆ, ὅταν ἀκούη πού διακηρύσσομε ἀνόθευτο τό ἀγαθό καί εὐάρεστο καί τέλειο θέλημα τοῦ Θεοῦ, μήτε νά δυσαρεστηθῆ νομίζοντας δυσκολοκατόρθωτα τά παραγγέλματα. Ἄς καταλάβη πρῶτα-πρῶτα ἐκεῖνο πού λέει, ὅτι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται καί βιασταί τήν ἁρπάζουν. Ἄς ἀκούη τόν κορυφαῖο τῶν Ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ Πέτρο, ὅτι «ὁ Χριστός ἔπαθε γιά χάρι μας, ἀφήνοντας σ᾽ ἐμᾶς ὑπογραμμό, γιά ν᾽ ἀκολουθήσωμε τά ἴχνη του» (Α’ Πέτρ. 2, 21). Ἔπειτα ἀφοῦ κατανοήση ἀληθινά πόσα ὀφείλει στόν Δεσπότη, νά λέει μέ τό νοῦ του καί τοῦτο: Ὅταν δέν μπορῆ κανείς ν᾽ ἀνταποδώση ὅτι χρωστάει, μπορεῖ νά προσφέρη τό ἕνα μέρος μέ μετριοφροσύνη κατά τή δύναμί του καί τήν προαίρεση, ὡς πρός δέ τό μέρος πάλι πού ἐλλείπει νά ταπεινώνεται ἐνώπιόν Του. Ἔτσι ἑλκύοντας τήν θεία συμπάθεια διά τῆς ταπεινώσεώς του θά ἀναπληρώνη τήν ἔλλειψη. Ἐάν λοιπόν κανείς βλέπη τόν λογισμό του νά ὀρέγεται πλοῦτο καί πολυκτημοσύνη, ἄς γνωρίζη ὅτι ὁ λογισμός αὐτός εἶναι σαρκικός, καί γι᾽ αὐτό κινεῖται ἔτσι. Ἀντίθετα ὅποιος εἶναι προσηλωμένος στόν Σταυρό δέν μπορεῖ νά κινῆται πρός κάτι τέτοιο. Γι᾽ αὐτό εἶναι ἀνάγκη νά ἀνεβάσωμε τόν λογισμό στό ὕψος τοῦ Σταυροῦ, γιά νά μή ρίψη ὁ ἴδιος ὁ λογισμός τόν ἑαυτό του κάτω καί χωρισθῆ ἀπό τόν σταυρωθέντα σ᾽ αὐτόν Χριστό.

Δευτέρα 20 Ιουνίου 2016

ΚΟΛΛΥΒΑΔΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ. ΜΕΡΟΣ B΄.

Η θέσις των Κολλυβάδων έναντι των μυστικών ευχών στην Θεια Λειτουργία (Αρχ. Νικόδημος Μπαρούσης)


Η ανάγνωσις των ευχών της θείας Λειτουργίας φαίνεται πως ήταν ένα θέμα που απασχόλησε τους πιστούς από παλαιά, αλλά πάντοτε η Εκκλησία, σταθερή εις την Αποστολική της παράδοσι, ετάχθη υπέρ της μυστικής αναγνώσεώς τους.
Το θέμα το είχε αντιμετωπίσει ήδη ο άγιος Γερμανός της Κωνσταντινουπόλεως (+733), γι' αυτό και προς το τέλος της ερμηνείας του εις την θεία Λειτουργία γράφει: "Η οπισθάμβωνος ευχή οιονεί σφραγίς εστι πάντων των αιτημάτων και ανακεφαλαίωσις τακτική, πρέπουσα τοις πρώτοις και τιμιωτέροις επιλόγοις... Επειδή γαρ τινες των έξω του θυσιαστηρίου εστώτων εις απορίαν πολ­λάκις χωρούσι, γνωσιομαχούντες και λέγοντες' τίς άρα ο σκοπός και η των παρά του αρχιερέως υποψιθυριζομένων ευχών έννοιά τε και δύναμις; και εφίενται είδησίν τινα και τούτων καταλαβείν, κατά τούτο οι θείοι Πατέρες, ως ανακεφαλαίωσιν πάντων των δια των ευχών αιτουμένων, τον χαρακτήρα ταύτης εποιήσαντο διδάσκοντες εκ του κρασπέδου το ύφασμα”(1).
Την εποχή των Κολλυβάδων, (τέλη του ιη' αι.), το θέμα επανέκυψε εξ αιτίας των δυτικών διαφωτιστών και μισσιοναρίων, που είχαν κατακλύσει τον τόπο μας και δρούσαν ύπουλα με σκοπό να μιάνουν την αμώμητο παράδοσί μας (2). Αλλ' οι άγιοι εκείνοι Γέροντες, που είχαν γνώσι του αποφατικού χαρακτήρος της ορθοδόξου λατρείας, απήντησαν "επόμενοι τοις αγίοις Πατράσι" κι έστι απεφεύχθη η αλλοίωσις. Σήμερα, όμως, φαίνεται να επικρατή μία σύγχυσις. Υπάρχουν αυτοί που λέγουν ότι οι Κολλυβάδες, ακολουθούντες την Παράδοσι, ετάχθησαν υπέρ της μυστικής αναγνώσεως των ευχών (3), αλλά εμφανίζονται και άλλοι που υποστηρίζουν το αντίθετο (4), αμφότεροι προσκομίζοντες κάποια επιχειρήματα.
Είναι γνωστόν ότι ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ομιλεί ανεπιφυλάκτως δια τας "μυστικώς και ουχί εκφώνως" αναγινωσκομένας ευχάς (5), και αναφέρει ότι υπάρχουν "αι ευχαί, ας αναγινώσκει ο ιερεύς μυστικά και αι εκφωνήσεις... Εις την ευχήν... Εις τας εκφωνήσεις..." (6). Επίσης ο άγιος Αθανάσιος ο Πάριος διδάσκει πολλάκις  δια "τας ανεκφωνήτους επικλήσεις" εις το έργο του "Περί παραδόσεως" (7). Όμως, ένας μεταγενέστερος ιερομόναχος της Σκιάθου, ο γέρων Διονύσιος (Επιφανιάδης,+1887), ο οποίος υπό μερικών θεωρείται, κατά κάποιον τρόπον, ως απώτερος πνευματικός διάδοχος των Κολλυβάδων (8) , ελειτουργούσε "απαγγέλλων εκφώνως τας μυστικάς ευχάς" (9), και "τις μυστικές ευχές της θείας μυσταγωγίας τις διάβαζε ευκρινώς και με καθαρή απαγγελία, πράγμα που θεωρήθηκε καινοτομία" (10). Έτσι αρκετοί νεοέλληνες κληρικοί υιοθέτησαν την τακτική της αναγνώσεως των ευχών εις επήκοον του λαού, νομίζοντες ότι ακολουθούν τις αρχές της φιλοκαλικής πνευματικότητος.
Οι κληρικοί αυτοί "ευτύχησαν" να εύρουν συνηγόρους και κάποιους εκπροσώπους της ακαδημαϊκής θεολογίας. Εντεύθεν, λοιπόν, και η σύγχυσις των ημερών μας, κατά μίαν έννοια. Το πρόβλημα, όμως, εις την πραγματικότητα φαίνεται να είναι αρκετά παλαιότερο. Σχετίζεται αμέ­σως με την δόλια προσπάθεια να συκοφαντηθή η ζωή και το έργο των μακαρίων Κολλυβάδων. Ο υπ' αρ. 85 χειρόγραφος κώδικας της Ιεράς Σκήτεως της Αγίας Άννης, που φέρει τον τίτλο: "Τόμος απαλλαγής τής των κακοδόζων πλάνης", μας προσφέρει τον μίτο για να επιλυθή το πρόβλημα αυτό και η σύγχυσις, που εδημιουργήθηκε εις την εποχή μας.

Το πνευματικό «κίνημα» των Αγιορειτών «Κολλυβάδων» και οι συνέπειές του.


Του Παναγιώτου Σ. Μαρτίνη Δρ. Θ.
(Η περί Μνημοσύνων και θ. Ευχαριστίας έρις)
Ο μοναχισμός υπήρξε πάντοτε σθεναρός πρόμαχος της Ορθοδοξίας και θεματοφύλακας των ιερών της Εκκλησίας παραδόσεων.
Ιδιαίτερα οι μοναχοί του Αγίου Όρους πρόσφεραν ανεκτίμητες προς την Ορθοδοξία υπηρεσίες και πολλοί αναδείχτηκαν μεγάλες θρησκευτικές προσωπικότητες (άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Κοσμάς ο Αιτωλός, ο όσιος Νικόδημος Αγιορείτης κ.ά.).

Στην ιστορία του Αγ. Όρους αναφέρονται πολλές προσπάθειες αγιορειτών Πατέρων για εμβάθυνση στο πνεύμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, από τις οποίες δύο διακρίνονται περισσότερο. Η πρώτη είναι ο Ησυχασμός, που κύριος υπέρμαχος υπήρξε ο αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Η δεύτερη, λιγότερο γνωστή, είναι η προσπάθεια των Κολλυβάδων μοναχών για την αναγέννηση της λειτουργικής και πνευματικής εν γένει ζωής της Εκκλησίας, με βάση την αποστολική και πετερική παράδοσή της. Και τα δύο αυτά «κινήματα» συνδέονται, αν όχι χρονικά (14ος αι. το πρώτο, 18-19ος αι. το δεύτερο), τοπικά και κυρίως πνευματικά
Οι «Κολλυβάδες», όπως χλευαστικά ονομάστηκαν από τους αντιπάλους τους, ήσαν λόγιοι μοναχοί και σπουδαίοι θεολόγοι, ησυχαστές και αγωνιστές της νοερής – καρδιακής προσευχής, που με δύναμη και θάρρος αγωνίστηκαν για τη διατήρηση της γνήσιας και υγιούς παράδοσης της Εκκλησίας σε θέματα λατρείας από οποιαδήποτε προσπάθεια αλλοίωσης.
Το «κίνημα» αυτό διατηρήθηκε μέχρι τα μέσα περίπου του 19ου αιώνος, απασχόλησε ζωηρά τη διοίκηση της Εκκλησίας και μπορεί να θεωρηθεί, κατά το Γερμανό θεολόγο N. Bonwtsch», ως εν ακόμη δείγμα της αφυπνιζομένης πνευματικής ζωής του ελληνικού έθνους κατά τον 18ο αι.».
Μεταξύ των αρχηγών αυτού του «κινήματος» αναφέρονται τρεις μεγάλες μορφές του νεοελληνικού χριστιανισμού, ο άγ. Μακάριος Νοταράς, Επίσκοπος Κορίνθου, ο σοφός διδάσκαλος του Γένους Αθανάσιος ο Πάριος, που πρόσφατα ανακηρύχθηκε άγ., ο πολυγραφότατος, επίσης διδάσκαλος, άγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης. Τους τρεις αυτούς ακολούθησαν και άλλοι, όπως ο Ιάκωβος ο Πελοποννήσιος, Αγάπιος ο Κύπριος, Νεόφυτος ο Καυσοκαλυβίτης. Χριστόφορος Προδρομίτης κ.α.
Η αφορμή για να ιδρυθεί αυτό το «κίνημα» δε φαίνεται κατ΄ αρχάς τόσο σημαντική. Ας τη δούμε, όπως μας την περιγράφει ο π. Θεόκλητος Διονυσάτης στο βιβλίο του «Αγ. Νικόδημος ο Αγιορείτης».
«Τω 1754 οι της εν Αγίω Όρει Ιεράς Σκήτεως της Αγ. Άννης μοναχοί ήρξαντο ανοικοδομούντες τον Καθολικόν Ναόν αυτής, τον λεγόμενον Κυριακόν, δια δαπάνης και συνδρομής των απανταχού Ορθοδόξων Χριστιανών. Κατά καθήκον, αι προσφοραί θα έπρεπε δια τελέσεως μνημοσύνων των κεκοιμημένων συγγενών των να ανταποδοθούν… Επειδή, όμως, οι απασχολούμενοι εις την οικοδομήν πατέρες Σκοπίων δι΄ όλης της εβδομάδος και δεν ήτο εύκολος η εν Σαββάτω τέλεσις των μνημοσύνων… Εσκέφθησαν να τελούν ταύτα εν τη κατά την Κυριακήν γινομένη αγρυπνία… Εντεύθεν ηνήφθη η φλοξ της έριδος… των μεν φρονούντων, ότι «παράνομον εστί το εν Κυριακή επιτελείν τα μνημόσυνα», των δε υποστηριζόντων, ότι «η Κυριακή ήτο προσφορωτέρα, ως του θανόντος – κοιμηθέντος επ ελπίδι αναστάσεως (Κυρίου) και συνεπώς δεν αντιβαίνει η τέλεσις μνημοσύνων εις τον χαρμόσυνον χαρακτήρα της ημέρας». Οι πρώτοι όμως επέμεναν και δεν δέχονταν τη μετάθεση, ως αντίθετη προς την τάξη της Εκκλησίας. Οι αντιφρονούντες προς αυτούς τους αποκάλεσαν περιφρονητικά «Κολλυβάδες», «Κολλυβιστάς» και «Σαββατιανούς». Όμως, το περιφρονητικό αυτό όνομα έγινε αργότερα τιμητικός τίτλο, ενώ τότε υπήρξε γι΄ αυτούς αιτία διωγμών και ύβρεων. Η έριδα αυτή έγινε επικίνδυνη για την ειρήνη. Και σκανδάλιζε τις ψυχές μοναχών και λαϊκών. Για τη λύση του ζητήματος αποτάθηκαν στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Θεοδόσιο Β΄(1772), ο οποίος τους απάντησε: «οι μεν εν Σαββάτω τελούντες τα των (κοιμηθέντων) μνημόσυνα καλώς ποιούσιν, ως την αρχαίαν παράδοσιν της Εκκλησίας φυλάσσοντας, οι δε εν Κυριακή ουχ υπόκεινται κρίματι». Το ίδιο συναινετικά τους απάντησε και ο διαδεχθείς το Θεοδόσιο, Πατριάρχης Σαμουήλ Χαντζερής (1773).
Επίσης, για το ίδιο θέμα συνήλθαν δύο Σύνοδοι. Η πρώτη το 1774 στη Μονή Κουτλουμουσίου και η δεύτερη στην Κων/πολη επί Πατριάρχου Σωφρονίου Β΄, που τελικά δεν έλυσαν το ζήτημα. Η πρώτη τάχθηκε υπέρ των Κολλυβάδων, ενώ η δεύτερη τους καταδίκασε!

Οι Κολλυβάδες του Άθωνα και η ελληνική Φιλοκαλία


π. Πλακίδας Deseille
Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453), οι ανθρωπιστές του Βυζαντίου, που αντιπροσώπευαν την αντίθεση προς το παλαμικό ρεύμα, μετανάστευσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στη Δύση, όπου πήραν ενεργό μέρος στην Αναγέννηση. Κάτω από την τουρκική κυριαρχία, οι ορθόδοξοι χριστιανοί συσπειρώθηκαν γύρω από την Εκκλησία τους, που είχε αρχίσει να αναζωογονείται κατά τους τελευταίους αιώνες της αυτοκρατορίας με την ανανέωση του ησυχασμού.
Περιορισμένοι στις συνθήκες των δήμων, ταπεινωμένοι, καταπονημένοι από φόρους, υποταγμένοι στις άδικες φορολογήσεις και καταδιώξεις των Οθωμανών υπαλλήλων, εξασθενημένοι από πολλούς εξισλαμισμούς, βρέθηκαν ξαφνικά βυθισμένοι σε μεγάλη κοινωνική και πολιτιστική αθλιότητα. Μερικά ελληνικά σχολεία μπόρεσαν να επιβιώσουν μέσα στις μεγάλες πόλεις· αλλά στην ύπαιθρο μόνο τα κρυφά σχολειά, που συχνά λειτουργούσαν τη νύχτα στις ενορίες και στα μοναστήρια, παρείχαν μια στοιχειώδη μόρφωση. Ο ίδιος ο κλήρος υπέφερε συχνά από τη μεγάλη άγνοια και δεν μπορούσε να ασκήσει το λειτούργημα του κηρύγματος.
Αυτή την εποχή, η Δύση γνώριζε μία κατάσταση τελείως διαφορετική. Η ελευθερία, που απολάμβαναν τα ευρωπαϊκά έθνη, ευνοούσε μια πλατιά ανάπτυξη του πολιτισμού κάτω από όλες τις μορφές. Η ανανέωση της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μετά τη σύνοδο του Τριδέντου (Trento, 1545-1563), είχε επιτρέψει μια αξιοσημείωτη άνθιση της πνευματικής ζωής. Ωστόσο, από το 16ο αιώνα, πεποιθήσεις ορθολογιστικές, θεϊστικές η άθεες είχαν εξαπλωθεί σ’ ένα μέρος της αστικής τάξης και της αριστοκρατίας. Αυτό το ρεύμα της σκέψης απλώθηκε και παρουσιάστηκε σε όλη του τη δόξα το 18ο αιώνα με τη φιλοσοφία του Διαφωτισμού. Οι ιδέες διαδόθηκαν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής, κυρίως από τους Γάλλους φιλοσόφους με επικεφαλής το Βολταίρο, και κέρδισαν την ανώτερη διανόηση της Ευρώπης.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο ακριβώς απλώνεται, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Ρωσία και τη Ρουμανία, η μεγάλη πνευματική ανανέωση της Ορθοδοξίας. Η δημοσίευση της Φιλοκαλίας κατέχει σ’ αυτήν μια κεντρική θέση. Ευνοημένη σε κάποιο βαθμό από τη διανοητική ανάπτυξη του Διαφωτισμού, παρουσιάστηκε την ίδια στιγμή στις ορθόδοξες χώρες σαν ένα αντίδοτο στο μαχόμενο αντιχριστιανισμό του.

Κολλυβάδες, οι αγιορείτες πολέμιοι του Διαφωτισμού



«Ο υποψήφιος διάκονος πρέπει να ερωτηθεί εάν ανθρωπίνη τις φύσις, τριβήν εποιήσατο περί την οπισθίαν οπήν, ή εάν εισήλθεν εν αυτή και συνάμα ροήν εποιήσατο».
(Από το «Εξομολογητάριον» του άγιου Νικόδημου Αγιορείτη -1794)
http://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/kornaros_agioi5.html
Γράμμα από το Ληξούρι: Αναγνώστης Λασκαράτος
Κύριε Ροΐδη,
Η κλειστή κοινωνία του Άθω συγκροτείται από άντρες που αυτοφυλακίστηκαν εκεί μη μπορώντας να προσαρμοστούν στον κόσμο. Αφιερώθηκαν λένε στο θεό και αρνούνται να εργασθούν μέσα στην κοινωνία, ίσως γιατί οι ίδιοι είναι τόσο προβληματικοί που δεν μπορούν να δώσουν κάτι στους άλλους. Mερικοί είναι μετανοημένοι αμαρτωλοί που με θαυμαστό τρόπο οδηγήθηκαν στην οδό της Σωτηρίας. Αντιγράφω: «O Π. Κατσαρίμπας… στις 6 Σεπτεμβρίου 1995, ενώ ήταν φιλοξενούμενος μοναχού …. του Αγίου Όρους…. διέρρηξε το κελί του μοναχού….πήρε τέσσερα κυνηγετικά όπλα, κιάλια, δύο μαχαίρια με ξυλόγλυπτη λαβή, ασημένια ιερά αντικείμενα, όπως φωτοστέφανα αγίων από εικόνες, καντήλια, αλλά και μια ασημένια εικόνα του Αγίου Νικολάου, μία του Χριστού και έναν ασημένιο σταυρό. …. Στο Δικαστήριο ομολόγησε την κλοπή και ζήτησε συγγνώμη … ….αποφάσισε να συνεχίσει τη ζωή του μονάζοντας. …..Ο κατηγορούμενος συνοδευόταν από δύο μοναχούς, οι οποίοι μετά την έκδοση της απόφασης τού είπαν ότι τον περιμένουν στο Άγιον Όρος» («Τα Νέα» , 9.6.1999). Πρόκειται για θαύμα, αν και αναρωτιέμαι τι χρειάζονται 4 κυνηγετικά όπλα σε ένα μάλιστα κελί; Δίνω τον λόγο πάλι στον Κορνάρο: «Ο πνευματικός που κάθεται τώρα εκεί, λένε οι κακές γλώσσες, πως δολοφόνησε το γέροντα του, για να μη μείνει αιωνίως του υποταχτικός. Τον τρόπο του τον είχε ο γέροντας. Και φλουριά κρυμμένα είχε και λίρα στερλίνα με το καλημαύχι μετρούσε καθ’ αργά». Όταν ο πρόεδρος του ΣΥΝ Ν. Κωνσταντόπουλος κατήγγειλε στη Βουλή πως 70 ιερείς οπλοφορούν (νόμιμα), συμπεριέλαβε και το Αγ. Όρος; Αμφιβάλλω. http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=29.03.2005,id=25832576,40022528
Μοναχός Ι. Μονής Εσφιγμ�νου, μετά από θεολογικό διάλογο με εκπροσώπους του πατριάρχη.
Μοναχός Ι. Μονής Εσφιγμένου, μετά από θεολογικό διάλογο με εκπροσώπους του πατριάρχη.
Ξενυχτούν λοιπόν οι καλόγεροι οπλισμένοι (όπως ο εν «Χρυσοπηγή» αδελφός του μακαρίου Χριστόδουλου και του όσιου Βαβύλη αρχιμανδρίτης Νικόδημος Φαρμάκης,), http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=20.03.2006,id=86927112 ή άοπλοι σε μακρόσυρτες βασανιστικές ολονυχτίες μέσα σε παγωμένα τεμένη, κολακεύοντας ακατάπαυστα έναν αχόρταγο μεγαλομανή θεό, αποκομμένοι για πάντα με τον πιο παράλογο και σκληρόκαρδο τρόπο από γυναίκα, μάννα και αδελφή. Η αδιαφορία τους για τα κοινωνικά δράματα καλύπτεται από το έωλο επιχείρημα πως προσεύχονται στον άκαρδο θεό τους, που αντί να ακούσει απ’ευθείας την κραυγή απόγνωσης ενός πεινασμένου, άστεγου, ορφανού ή φυλακισμένου παιδιού, ακούει μόνο τις μεσιτείες του κτηματομεσίτη οικοπέδων και μεσίτη προσευχών όσιου Εφραίμ. Τα καταπιεσμένα πάθη τους συνήθως διοχετεύονται σε ανομολόγητες καταστάσεις που καλύπτονται υποκριτικά. Η φοβερή τυραννία των γκουρού «Γεροντάδων» που θέλουν να αποδομήσουν την προσωπικότητα των υποταχτικών τους, συσσωρεύει μέσα τους επιθετικότητα που εκτονώνεται σε θεολογικές διαμάχες περί όνου σκιάς. Η βυζαντινή παράδοση ήθελε άλλωστε τη λαϊκή δυσαρέσκεια και τις πολιτικές φιλοδοξίες να εκδηλώνονται μέσω αιρέσεων. Τα ψυχοφάρμακα που αναφέρει ο συγγραφέας αγιορείτης μοναχός Μιχαήλ Χατζηαντωνίου («Ελευθεροτυπία»-«Ε» 22/4/2001 ) σίγουρα βοηθούν την κατάσταση, καταλαγιάζουν κάπως τις ιερές μανίες των ρασοφόρων ναυαγών του βίου, παλιότερα όμως δεν υπήρχαν και το πράγμα έπαιρνε εκρηκτικές διαστάσεις.
http://www.dorcas.gr/syn/syn_e.htm
Οι σκυλοκαυγάδες, ανάγκασαν το 1805, τον Καλλίνικο Ε΄ και 14 Συνοδικούς του να στείλουν αυστηρό γράμμα στο Όρος: «Αι πολυχρόνιαι μεταξύ υμών ακατάπαυστοι διαμάχαι…απεσφενδόνισαν πανταχού ιστούς ποικίλων αηδιών….ώστε καταφανές γενέσθαι το χαμερπές υμών και χαμαίζηλον και το αρπακτικόν και οργίλλον….διαπληκτιζόμενοι προς αλλήλους περί πραγμάτων μηδέ λόγου αξίων…» («Ιστορία», τ.377 ). Αργότερα η «Καλλιόπη» της Βιέννης (1-7-1819 ) χαρακτήρισε το κλίμα των αγιορείτικων ερίδων ως » νηπιώδη σχολαστική φιλονεικία» που οδηγούσε σε «χειρομαχίαν». Οι χειρομαχίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα με την αστυνομική πολιορκία της μονής Εσφιγμένου και τα αλλεπάλληλα κρούσματα ωμής βίας από τη μεριά των πατριαρχικών κατά των φανατικών της μονής.
Νηπιώδεις ήταν πράγματι όλες οι έριδες του Άθω με πρώτη την αιματηρή βυζαντινή διαμάχη των ορθολογιστών με τους ομφαλοσκόπους Ησυχαστές που η πρακτική τους μοιάζει με αυτή των Ινδουϊστών και εκφράζουν μέχρι σήμερα την πεμπτουσία της Ορθοδοξίας. Στην Τουρκοκρατία έσκασαν οι έριδες της «Ιεράς προσκομιδής» (γύρω από το ποιό ήταν το δεξιό μέρος του Άρτου), της «Συνεχούς μεταλήψεως» (αν μπορούσε δηλαδή κάποιος να μεταλαμβάνει κάθε Κυριακή) και το θέμα των κυριακάτικων μνημοσύνων. Το βιβλίο του Νικόδημου για την «Συνεχή Θεία Μετάληψη» στάλθηκε από αντιπάλους του μοναχούς στον πατριάρχη Προκόπιο, ο οποίος το 1786 καταδίκασε αυτό και όποιον το διάβαζε. Αργότερα ο Νεόφυτος Ζ΄, απέσυρε την καταδίκη. Κατηγορήθηκε επίσης ο άγιος Νικόδημος, πως πιστεύει ότι στον Άγιο Άρτο δεν υπάρχει όλος ο Χριστός, αλλά τμήμα του. Το 1912 ξέσπασε και ο καυγάς των Ονοματολατρών που πίστευαν πως το όνομα Ιησούς είναι από μόνο του Θεός. Αυτό ξεκίνησε από την ρωσική σκήτη του αγίου Ανδρέα των Καρυών και τη λύση έδωσε ο τσάρος το 1913, που έστειλε πολεμικό πλοίο να τσουβαλιάσει 833 ανεπιθύμητους καλόγερους πίσω στη Ρωσία. Παράλληλα ο lωακείμ ο Γ’ με σιγίλιο του ρύθμισε το λεγόμενο «Τριμερίδιον» που δημιούργησε φασαρίες μεταξύ των Κελλιωτών και των Μοναστηριακών μοναχών. Αυτό ήταν το επίπεδο του Όρους, ανάλογο με την αμορφωσιά, τον φανατισμό και τα ανομολόγητα πάθη των καλογήρων. Ο Θέμος Κορνάρος, στο σχετικό βιβλίο του («Άγιον όρος, Οι Άγιοι χωρίς μάσκα», εκδ.Χρόνος Αθ.1977)), κάτω από τον τίτλο «Πνευματική παραγωγή του όρους», παραθέτει το αισχρό απόσπασμα του Νικόδημου που μπήκε στον υπότιτλο αυτού του άρθρου. Ζητώ συγγνώμη αλλά αυτό είναι το επίπεδο των αγίων του Άθω, που θαυμάζουν οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, οι βουλευτές του Λάος και η κα Κανέλλη του ΚΚΕ, που όπως διάβασα στην «Εποχή» (28.12), το καταγγέλει.ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης (και αυτό σιωπά) πως χρηματοδοτήθηκε από το Βατοπέδιο.
Εμπνευστές του προβλήματος των μνημοσύνων ήταν αυτοί που αποκλήθηκαν ειρωνικά Κολλυβάδες, που εξελίχθηκαν σε κίνημα που επιδίωξε την αναβίωση της σκοτεινής ησυχαστικής παράδοσης των ομφαλοσκόπων και πολέμησε τον Διαφωτισμό. Φαίνεται μάλιστα, πως παρακάμπτοντας το φαναριώτικο πατριαρχείο απέκτησε απ’ευθείας πρόσβαση στην Υψηλή Πύλη, με το κήρυγμα της εθελοδουλείας στον Σουλτάνο, που τόσο το είχε ανάγκη εξ’αιτίας του κοινού εχθρού, δηλαδή

Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και η Φιλοκαλική Αναγέννηση

* Εισήγηση που πραγματοποιήθηκε στο Ε΄ Πνευματικό Συμπόσιο με γενικό θέμα: «Ο Άγιος Κοσμάς και το Άγιον Όρος», από την I. Μ. Ιερισσού και την I. Μ. Αγίου Κοσμά Αιτωλού στην Αίθουσα του Δημαρχείου Αρναίας στις 20.8.2006.

kosmfilokanag
Είναι γεγονός πως σήμερα υπάρχει αρκετά πλούσια βιβλιογραφία για τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό[1]. Παρά τον βιβλιογραφικό πλούτο δεν έχει, νομίζουμε, επισημανθεί καλά η σχέση του αγίου με τη Φιλοκαλική Αναγέννηση. Στην παρούσα συνοπτική και σύντομη εισήγηση θα γίνει προσπάθεια να φανερωθεί αυτή η σχέση.
Ο πρώτος βιογράφος του αγίου Κοσμά, ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης[2], ο οποίος τον γνώρισε στη Νάξο, όπως και τον αδελφό του διδάσκαλο Χρύσανθο τον Αιτωλό[3], και στο Άγιον Όρος, αναφέρει στο σπουδαίο Νέον Μαρτυρολόγιον ότι ήταν από το Μέγα Δένδρο της Αιτωλίας[4]. Γεννήθηκε το 1714, αφού αναφέρει ότι μαρτύρησε σε ηλικία 65 ετών το 1779[5].
Μετά από σπουδές στην ιδιαίτερη πατρίδα του μεταβαίνει στο Άγιον Όρος για ανώτερες σπουδές. Ο άγιος Νικόδημος αφήνει να φανεί ότι ο άγιος Κοσμάς από την αρχή της ιδρύσεως της Αθωνιάδος Σχολής βρίσκεται μαθητής της[6]. Η Σχολή ιδρύθηκε το 1749. Πρώτος σχολάρχης της ήταν ο ιεροδιάκονος Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης (1692-1780)[7]. Διακρινόταν για την αυστηρότητα και παραδοσιακότητά του. Είναι γνωστός ως ο πρωτοπόρος του γνωστού πνευματικού αναγεννητικού κινήματος των Κολλυβάδων, η αφορμή του οποίου δόθηκε από την τέλεση των μνημοσύνων μετά κολλύβων υπό των Αγιαννανιτών πατέρων κατά τις Κυριακές και όχι όπως ήταν καθιερωμένο κατά τα Σάββατα, το 1754. Η ενέργεια αυτή σκανδάλισε τον Νεόφυτο κι άρχισε εναντίον τους «δογματικόν αγώνα»[8].

«Ἐλθέτω ἡ βασιλεία Σου». (Ἁγίου Μακαρίου Ἐπ. Κορίνθου, Ἑρμηνεία στό «Πάτερ Ἡμῶν»)

 «Ἐλθέτω ἡ βασιλεία Σου». (Ἁγίου Μακαρίου Ἐπ. Κορίνθου, Ἑρμηνεία στό «Πάτερ Ἡμῶν»)

Ἑρμηνεία στὸ «Πάτερ ἠμῶν»
 Ἅγιος Μακάριος Νοταρᾶς 
«Ἐλθέτω ἡ βασιλεία Σου»
 Ἐπειδὴ ἡ ἀνθρώπινη φύση μὲ τὴ θέλησή της ὑποδουλώθηκε στὸν ἀνθρωποκτόνο διάβολο, γι’ αὐτὸ μᾶς προστάζει ὁ Κύριός μας νὰ παρακαλοῦμε τὸν Θεὸ καὶ Πατέρα μας νὰ μᾶς ἐλευθερώσει, ἀπὸ τὴν πικρὴ τυραννία τοῦ διαβόλου. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν γίνεται μὲ κανέναν ἄλλο τρόπο, παρὰ μόνο ἂν ἔλθει ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα μας. Αὐτὸ σημαίνει νὰ ἔλθει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, γιὰ νὰ διώξει ἀπὸ μᾶς τὸν τύραννο ἐχθρὸ καὶ νὰ μᾶς ἐξουσιάσει, καθότι στοὺς τέλειους ἁρμόζει νὰ ζητοῦν τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός, ἐπειδὴ αὐτοὶ ἔχουν φθάσει στὴν τελειότητα τῆς πνευματικῆς ἡλικίας.Ὅσοι ὅμως ἔχουμε ἀκόμη τὶς τύψεις τῆς συνειδήσεως νὰ μᾶς βασανίζουν, ὅπως ἐγώ, δὲν μποροῦμε οὔτε νὰ ἀνοίξουμε τὸ στόμα μας νὰ ζητήσουμε τέτοια πράγματα, ἀλλὰ πρέπει νὰ παρακαλοῦμε τὸν Θεὸ νὰ στείλει τὸ Ἅγιό Του Πνεῦμα, γιὰ νὰ μᾶς φωτίσει καὶ νὰ μᾶς δυναμώσει στὸ θέλημά Του τὸ ἅγιο καὶ στὰ ἔργα τῆς μετάνοιας.