Η εικόνα στο φως της ορθόδοξης ερμηνείας(Περί της Πεντηκοστής)Aπό: Λ. Ουσπένσκυ, Η εικόνα στο φως της Ορθόδοξης ερμηνείας,

Ας έλθουμε τώρα στο περιεχόμενο των εικόνων της Πεντηκοστής και ιδιαίτερα της καθόδου του Αγίου Πνεύματος επί των αποστόλων. Αρχικά ας πούμε σύντομα γιατί η Κυριακή της Πεντηκοστής είναι αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Η αποκάλυψη του τρίτου Προσώπου της Τριάδος έγινε όταν ήλθε στον κόσμο και ειδικότερα μέσα στην Εκκλησία, την πεντηκοστή ημέρα μετά την Ανάσταση του Χριστού. Η υποστατική αυτή έλευση του Αγίου Πνεύματος αποτελεί την συνέπεια της οικονομίας του δεύτερου θείου Προσώπου: «Αυτός ούν εστι Θεός σαρκοφόρος και ημείς άνθρωποι πνευματοφόροι» λέει ο άγιος Αθανάσιος ο Μέγας(61). Η εξαγορασμένη με το αίμα του Χριστού ανθρώπινη φύση γίνεται ικανή να δεχθεί το Άγιο Πνεύμα, ικανή να πραγματώσει τον ανώτατο στόχο της κτίσης που είναι η θέωση, δηλαδή η τέλεια ένωση Θεού και ανθρώπου εν χάριτι. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού το Πνεύμα το Άγιο κατήλθε την ημέρα της Πεντηκοστής. «Διατί αυτό ήταν ο σκοπός και το τέλος όλης της ενσάρκου οικονομίας του Χριστού, δια να λάβουν Πνεύμα Άγιον», λέει ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος(62). Άρα η θέωσις, «του Πνεύματος η ενέργεια (είναι)... δι' ης Τριάς γνωρίζεται»(63). Δεχόμενος τα καθαγιασμένα δώρα του Αγίου Πνεύματος ο άνθρωπος γίνεται μέτοχος της τριαδικής ζωής, γιατί η γνώση είναι κοινωνία ζωής και η πρόγευση της θέωσης είναι πρόγευση της μέλλουσας ζωής μέσα στην Αγία Τριάδα, αφού «μετά του Αγίου Πνεύματος έρχονται προς ημάς και θεωρούνται ο Υιός μετά του Πατρός», λέει ο άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος(64)• ή πάλι κατά την ρήση του αγίου Βασιλείου του μεγάλου «ο το Πνεύμα ελκύσας δι' αυτού και τον Υιόν και τον Πατέρα συνεφειλκύσατο...»(65) Έτσι το τριαδικό δόγμα δεν γίνεται μία αφηρημένη διδασκαλία, μία γνωστική αλήθεια μέσω ενός εγκεφαλικού συλλογισμού, κατά το παράδειγμα των αληθειών που μελετούν οι επιστήμες. Δεν πρόκειται για μια εξωτερική διδασκαλία που μας οδηγεί στην γνώση της Αγίας Τριάδος, αλλά μια ζωντανή εμπειρία της χριστιανικής ζωής, της οποίας μαρτυρίες έχουμε μέσα στην ζωή και τα έργα των Πατέρων.

Όσοι έλαβαν τον Παράκλητο την ημέρα της Πεντηκοστής, τον έλαβαν ως μέλη ενός καινού σώματος που το αίμα του Χρίστου εξαγόρασε ως Εκκλησία. Επομένως, η Εκκλησία είναι η εκπλήρωση της οικονομίας της Τριάδος, η αποκάλυψη του Πατρός μέσα στο έργο του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Είναι εικόνα της Τριάδος, ενότης εν πολλαπλότητι Υποστάσεων κατ' εικόνα της θείας τριενότητας, που η Πεντηκοστή ολοκληρώνει την σύστασή της. Γι' αυτό είναι φυσικό ως πρώτη ημέρα της εορτής (της καθόδου του Αγίου Πνεύματος), ν' αφιερώνεται στον εορτασμό της Αγίας Τριάδος• και είναι ακόμη φυσικό στην Εκκλησία μας να παίρνει η γιορτή το όνομά της ακριβώς από την Αγία Τριάδα. Η ονομασία αυτή προέρχεται από την σημασία του ίδιου του γεγονότος: Η λύτρωση του ανθρωπίνου γένους πραγματώθηκε διά της θελήσεως και της ενεργείας που είναι κοινή στα τρία θεία Πρόσωπα. Επομένως η θέωση του ανθρώπου πραγματοποιείται διά της κοινής θελήσεως και ενεργείας της Τριάδος. Την ήμερα της Πεντηκοστής η ίδια η τριαδική ζωή κατέρχεται επί της γης και γίνεται ζωή του ανθρώπου• η Τριάς, στην οποία οφείλουμε την σωτηρία και την θέωσή μας, γίνεται το θεμέλιο της εκκλησιαστικής ζωής. Το κύριο θεολογικό θέμα της εορτής είναι η αποκάλυψη του τριαδικού δόγματος και η εικόνα της Αγίας Τριάδος με την μορφή τριών Αγγέλων, πού προσκυνείται την ημέρα της Πεντηκοστής.

Η εικόνα αυτή συνδέει, για να το πούμε έτσι, την αρχή της Εκκλησίας, την Παλαιά Διαθήκη —την υπόσχεση στον Αβραάμ —, και την στιγμή που συνίσταται πλήρως η Εκκλησία της Καινής Διαθήκης. Η αρχή της θεϊκής υπόσχεσης συναντά την ολοκλήρωσή της την ημέρα της Πεντηκοστής, όπου ο άνθρωπος δέχεται την υπέρτατη αποκάλυψη του ενός τριαδικού Θεού.
Όσον αφορά στην εικόνα της καθόδου του Αγίου Πνεύματος εκτίθεται την δεύτερη ημέρα, του Αγίου Πνεύματος, ημέρα αφιερωμένη στον Παράκλητο. Η εικονογραφία της παράστασης, καθώς και το περιεχόμενό της, καλύπτουν και τις δύο ημέρες της εορτής. Όπως θα δούμε, ξεπερνούν τα πλαίσια του εορταζόμενου γεγονότος όπως και η ίδια η Πεντηκοστή.

Η εικόνα της καθόδου του Αγίου Πνεύματος εικονίζει πάντα δώδεκα αποστόλους, και ποτέ ο κανόνας αυτός δεν γνώρισε εξαίρεση μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Είναι προφανές ότι ο αριθμός δώδεκα των εικονιζόμενων προσώπων (ο «κόσμος» όντας σ' άλλο επίπεδο δεν μετριέται) έχει κεφαλαιώδη σημασία. Οι δώδεκα απόστολοι, όπως ξέρουμε, ανήκουν στους μόνιμους συντρόφους του Χριστού, τους εκλεγμένους από Εκείνον τον ίδιο. «Και ότε εγένετο ημέρα, προσεφώνησε τους μαθητάς αυτού και εκλεξάμενος απ' αυτών δώδεκα ους και αποστόλους ωνόμασε» (Λουκ. ς 13. Βλ. επίσης Ματθ. Ι΄1, Μαρκ. Γ΄13-14, Λουκ. Θ΄ 1).

Λίγο πριν από την Πεντηκοστή οι απόστολοι αποκαθιστούν τον αριθμό, δηλαδή την πληρότητα του κύκλου των αποστόλων, εκλέγοντας τον Ματθία (μαθητή του Χριστού ήδη από την αρχή) «λαβείν τον κλήρον της διακονίας ταύτης και αποστολής εξ ης παρέβη ο Ιούδας...» (Πραξ. Α' 25) (66). Το γεγονός αυτό μας δείχνει ότι για την Κάθοδο του Αγίου Πνεύματος ήταν απαραίτητη η πληρότητα του αποστολικού κύκλου. Δεν αρκούσε μια ομάδα ή κάποια μεμονωμένα πρόσωπα αλλά η πληρότητα: «ήσαν άπαντες ομοθυμαδόν», η σύναξη των μαρτύρων της ζωής, των θαυμάτων και της ανάστασης του Ιησού, στο μέρος που τους είχε υποδείξει: «...υμείς δε καθίσατε εν τη πόλει Ιερουσαλήμ έως ου ένδύσησθε δύναμιν εξ ύψους» (Λουκ. ΚΔ' 49). Καθώς η εντολή αυτή δόθηκε στους «εκλεγμένους αποστόλους» (Πραξ. Α' 2) και απαριθμημένους μετά την επιστροφή τους από το όρος των Ελαίων, μας φαίνεται πιο ορθό να κατανοήσουμε τα λόγια των Πράξεων (Β' 1), «ήσαν άπαντες ομοθυμαδόν», ως μία αναφορά όχι όλων των προσώπων που παρίσταντο στην σύναξη αλλά, όπως το κάνει η σλαβονική μετάφραση, των δώδεκα (με την εκλογή του Ματθία ως αποστόλου) απαριθμημένων αποστόλων του πρώτου κεφαλαίου.

ΕΥΧΕΣ ΓΟΠΝΥΚΛΙΣΙΑΣ- ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ & ΕΡΜΗΝΕΙΑ

Η Πρώτη Ευχή.
Άχραντε, Αγιώτατε, Άναρχε, Ακατάληπτε, Αόρατε, Ανεξιχνίαστε, Αναλλοίωτε, Ανυπέρβλητε και Ανεξίκακε Κύριε στο αμέτρητο και άπειρο έλεός Σου. Έσυ είσαι αποκλειστικά ο Μοναδικός, που είσαι στον Εαυτό Σου η πηγή της αιώνιας ζωής. Είσαι Φως, που κατοικείς ανάμεσά μας, αλλά και κανένας δεν μπορεί να Σε προσεγγίσει (=απρόσιτος). Είσαι ο Δημιουργός του ουρανίου χώρου, της γης και της θαλάσσης και όλων, όσων δημιουργήθηκαν σ' αυτούς τους χώρους. Εσύ ικανοποιείς σε όλους τα αιτήματά τους, προτού Σε παρακαλέσουν γι' αυτά.

Εσένα λοιπόν παρακαλούμε, Δέσποτα Φιλάνθρωπε, τον Πατέρα του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, που για μας τους ανθρώπους, αλλά και για τη σωτηρία μας από την αμαρτία κατέβηκε από τον ουρανό και σαρκώθηκε με τη συνεργία του Αγίου Πνεύματος και της αειπαρθένου Μαρίας και ενδόξου Θεοτόκου. Ο Οποίος στα προηγούμενα χρόνια (=Παλαιάς Διαθήκης) εδίδασκε με τα λόγια των Πατριαρχών, Βασιλέων και Προφητών. Στα επόμενα χρόνια (=μετά τη Σάρκωσή Του), ενώ υπέδειξε όλες τις αλήθειες με τα έργα Του και αποδέχθηκε το εκούσιο και σωτήριο Πάθος Του, πρόσφερε σε μας τους ταπεινούς και αμαρτωλούς και αναξίους δούλους Του υπογραμμό, ώστε κλίνοντας τις κεφαλές και τα γόνατά μας, να προσφέρουμε δεήσεις για τη συγχώρηση των αμαρτιών μας και για τις από άγνοια παραβάσεις του λαού.

Εσύ λοιπόν, Πολυέλεε και Φιλάνθρωπε, άκουσέ μας με ευμένεια, όποια ημέρα κι αν Σε παρακαλέσουμε. Εξαιρετικά δε κατά τη σημερινή ημέρα της Πεντηκοστής, κατά την οποία, αφού αναλήφθηκε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός στους ουρανούς και εκάθησε στα δεξιά του Θεού και Πατέρα, απέστειλε στους Αγίους Μαθητάς και Αποστόλους Του το Άγιο Πνεϋμα που εκάθησε στον καθένα απ' αυτούς και έτσι εγέμισαν όλοι τις υπάρξεις τους από την ατέλειωτη Χάρη Του και διακήρυξαν σε διαφορετικές γλώσσες από τη δική τους τα μεγαλεία Σου και προφήτευσαν.

Τώρα λοιπόν, ενώ Σε παρακαλούμε, άκουσέ μας με ευμένεια και θυμήσου όλους εμάς τους ταπεινούς και άξιους καταδίκης δούλους Σου. Αξίωσέ μας δε να επιστρέψουμε ελεύθεροι από την αιχμαλωσία των ψυχών μας στην αμαρτία, ενώ έχεις και τη συμπάθειά Σου να παρακαλεί για κάτι τέτοιο. Αποδέξου μας, ενώ γονατίζουμε μπροστά Σου και φωνάζουμε δυνατά: Έχουμε αμαρτήσει σε Σένα. Σε Σένα έχουμε παραδοθεί με εμπιστοσύνη όταν ακόμη βρισκόμασταν στη μήτρα και την κοιλιά της μητέρας μας. Εσύ είσαι ο Θεός μας, αλλά επειδή οι ημέρες της ζωής μας τέλειωσαν μέσα στη ματαιότητα αυτού του κόσμου, γι' αυτό και έχουμε απογυμνωθεί από τη βοήθειά Σου και δεν έχουμε καμιά δικαιολογία για να απολογηθούμε.

Αλλά επειδή ξεθαρρεύουμε στηριζόμενοι στους οικτιρμούς Σου, φωνάζουμε δυνατά: Μη θυμηθείς, Κύριε, τις αμαρτίες, που έχουμε κάνει από τη μικρή μας ηλικία και πολλές φορές χωρίς να τις γνωρίζουμε και καθάρισέ μας από κάθε κρυμμένο μολυσμό μέσα μας. Μη μας απορρίψεις και μάλιστα στη γεροντική ηλικία μας. Όταν ελαττώνεται η δύναμή μας, μη μας εγκαταλείπεις. Προτού επιστρέψουμε στη γη με την αναχώρησή μας από αυτό τον κόσμο, αξίωσέ μας να επιστρέψουμε στην κοινωνία της αγάπης Σου και πρόσεξέ μας, Κύριε, με την αγαθότητα της αγάπης και της Χάριτός Σου. Να λογαριάσεις τις αμαρτίες μας, ενώ θα τις συγκρίνεις με τους άπειρους οικτιρμούς Σου. Να αντιπαραθέσεις τους αμέτρητους οικτιρμούς Σου με το πλήθος των αμαρτιών μας.

Κοίταξε, Κύριε, με συμπάθεια από το ύψος της Αγιότητός Σου όλο το λαό, που είναι μαζεμένος ενώπιόν Σου και αποδέχεται το πλούσιο έλεός Σου. Επισκέψου μας με την αγάπη Σου. Ελευθέρωσέ μας από την κυριαρχία του Διαβόλου. Ασφάλισε τη ζωή μας από κάθε κίνδυνο της αμαρτίας με την περιφρούρηση των αγίων και ιερών Σου νόμων. Εμπιστεύσου την προστασία του λαού Σου σ' ένα πιστό φύλακα Άγγελο για τον καθένα. Μάζευσε όλο τον κόσμο στην κοινωνία της Βασιλείας Σου. Χάρισε συγγνώμη σε όσους ελπίζουν σε Σένα και συγχώρεσε σ' αυτούς και σε μας τις αμαρτίες μας. Καθάρισέ μας από την αμαρτία με την επενέργεια του Αγίου Πνεύματος και διασκόρπισε όλες τις επικίνδυνες παγίδες του εχθρού Διαβόλου εναντίον μας.

Δοξασμένος είσαι, Κύριε, Δέσποτα Παντοκράτορα, που φωτίζεις την ημέρα με το φως του ηλίου και απαλύνεις το σκοτάδι της νύχτας με τις μαρμαρυγές του φωτός. Μας αξίωσες να περάσουμε (=ζώντες) όλη τη σημερινή ημέρα και να προσεγγίσουμε την αρχή της νύχτας, άκουσε με ευμένεια τη δέησή μας και όλου του λαού Σου. Και αφού συγχωρήσεις σε όλους μας τις αμαρτίες πού κάναμε, είτε με τη θέλησή μας, είτε και χωρίς αυτήν, αποδέξου τις βραδινές μας παρακλήσεις και στείλε σε όλο τον κόσμο Σου το άπειρο έλεος και τους οικτιρμούς Σου.

Ασφάλισέ μας με την παρουσία των Αγίων Αγγέλων Σου. Εφοδίασέ μας με τα πνευματικά όπλα της δικαιοσύνης Σου. Προστάτευσέ μας με την ανίκητη δύναμη της Αληθείας Σου. Φρούρησέ μας με την προστατευτική δύναμή Σου. Ελευθέρωσέ μας από κάθε επικίνδυνη περίσταση και από κάθε επίθεση του εχθρού διαβόλου (=αντικείμενος). Χάρισέ μας και αυτή τη βραδιά και μαζί με την ερχόμενη νύχτα, ολοκληρωμένη, αγία, ειρηνική, χωρίς αμαρτίες και σκάνδαλα και απρεπείς φαντασιώσεις και γενικά όλες τις ημέρες της ζωής μας. Και όλα αυτά μαζί με τις πρεσβείες της Θεοτόκου και όλων των Αγίων Σου, που από την αρχή Σε έχουν ευχαριστήσει με την αγία ζωή τους.
Η Δεύτερη Ευχή.
Κύριε Ιησού Χριστέ και Θεέ μας, Εσύ που εχάρισες την ειρήνη Σου στους ανθρώπους και προσφέρεις πάντοτε στους πιστούς ανθρώπους τη δωρεά του Παναγίου Πνεύματος, που και στην επίγεια ζωή μας είσαι παρών μαζί μας για την πραγμάτωση της μοναδικής διανομής του κλήρου της αγάπης Σου σε όλους μας. Όμως όλως εξαιρετικά αυτή τη Χάρη Σου, αφού την απέστειλες σήμερα (Πεντηκοστή) στους Μαθητάς και Αποστόλους Σου και εγέμισες τα χείλη τους με τις φλογισμένες γλώσσες. Με αυτές κάθε γένος ανθρώπων οδηγήθηκε στη θεογνωσία, αφού αξιώθηκε να ακούσει (= γι' αυτήν) το καθένα στη δική του γλωσσική διάλεκτο.

Έτσι φωτισθήκαμε όλοι με το φως του Αγίου Πνεύματος και απαλλαγήκαμε από το σκοτάδι της πλάνης και με τη διανομή των αισθητών και φλογισμένων γλωσσών διδαχθήκαμε με την υπερφυσική ενέργεια την πίστη σε Σένα (=Χριστέ) και έτσι φωτισθήκαμε και ομολογούμε και Σένα, Θεό, μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα σε μια Παντοδύναμη και Εξουσιαστική Θεότητα κατά φύσιν.

Εσύ λοιπόν, το απαύγασμα του Θεού - Πατρός, ο απαράλλακτος και αμετακίνητος χαρακτήρας της θείας Ουσίας και Φύσεως αυτού, η πηγή της σωτηρίας και της Χάριτος, άνοιξε διάπλατα και σε μένα τον αμαρτωλό τα χείλη και μάθε με πώς πρέπει και για ποιά αιτήματα πρέπει να προσεύχομαι. Γιατί, Εσύ, είσαι που γνωρίζεις το μεγάλο πλήθος των αμαρτιών μου, αλλά η ευσπλαχνία Σου θα νικήσει το αμέτρητο πλήθος τους. Να, γιατί με φόβο βρίσκομαι ενώπιόν Σου για να εμπιστευθώ την απόγνωση της ψυχής μου στο πέλαγος του ελέους Σου. Εσύ να κατευθύνεις τη ζωή μου, που ρυθμίζεις με τη δύναμη του λόγου και της ανέκφραστης Σοφίας Σου ολόκληρη την κτίση, και είσαι το ασφαλές λιμάνι για όλους, όσοι δοκιμάζονται από το χειμώνα (=αμαρτίας) και αποκάλυψε μου το δρόμο (=των εντολών), που πρέπει να πορευθώ.

Ενίσχυσε τους λογισμούς μου με το Πνεύμα της Σοφίας Σου, ενώ χάρισε στην αφροσύνη μου το Πνεύμα της συνέσεώς Σου. Επικάλυψε σε όλα τα έργα μου το Πνεύμα του φόβου Σου και ανακαίνισε την ύπαρξή μου σε όλο το βάθος της με το Πνεύμα της ευθύτητας και της ειλικρίνειας. Στήριξε με το κυριαρχικό Σου Πνεύμα τις εύκολες κατολισθήσεις της διανοίας μου. Έτσι μόνο θα μπορέσω καθημερινά και με τη συνεργία του Πνεύματος της αγάπης Σου να οδηγηθώ στο δρόμο της σωτηρίας και να με αξιώσεις να εφαρμόζω τις εντολές Σου και να θυμάμαι πάντοτε στις πράξεις μας την ένδοξη και διερευνητική παρουσία Σου.

Και να μην με παραβλέψεις, ώστε να με εξαπατούν οι αμαρτωλές χαρές αυτού του φθειρόμενου κόσμου, αλλά ενίσχυσέ με να επιθυμώ τις μελλοντικές απολαύσεις των θησαυρών της Βασιλείας Σου. Γιατί, Εσύ είπες, Δέσποτα, ότι όσα κι αν ζητήσει κανείς στο Όνομά Σου, θα τα απολαμβάνει χωρίς κανένα εμπόδιο από τον συναιώνιο με Σένα Θεό-Πατέρα. Γι' αυτό και εγώ ο αμαρτωλός με την επιφοίτηση του Αγίου Σου Πνεύματος, παρακαλώ την αγαθότητά Σου. Απόδωσε για τη σωτηρία μου όσα προηγουμένως σε παρεκάλεσα. Ναι, Κύριε, Εσύ που είσαι ο γεμάτος αγάπη πλουσιοπάροχος χορηγός κάθε ευεργεσίας.Γιατί Εσύ είσαι, που μας δίνεις κατά πολύ περισσότερα απ' όλα, όσα Σε παρακαλούμε. Εσύ είσαι ο συμπαθής, ο ελεήμονας, που έγινες κοινωνός της ανθρωπίνης φύσεώς μας με αναμάρτητο και υπερφυσικό τρόπο και που συγχωρείς τις αμαρτίες μας, αφού συγκινείσαι με πολλήν αγάπη από τα αιτήματα εκείνων, που σε παρακαλούν γονατιστοί. Χάρισε λοιπόν, Κύριε, τους οικτιρμούς Σου σε όλους τους ανθρώπους. Άκουσέ μας με ευμένεια από το ύψος του Αγίου Ουρανού. Αγίασε όλους αυτούς με τη δύναμη της σωτηριώδους επενέργειάς Σου. Σκέπασε αυτούς κάτω από τη σκέπη της προστασίας Σου. Μη παραβλέψεις όλους εμάς, που είμαστε δικά Σου δημιουργήματα. Σε Σένα αποκλειστικά αμαρτάνουμε, αλλά και Σένα μόνο λατρεύουμε. Δεν γνωρίζουμε άλλο ξένο θεό, ώστε να τον προσκυνάμε, ούτε και σηκώνουμε, Δέσποτα, παρακλητικά τα χέρια μας σε κάποιον άλλο ξένο θεό. Συγχώρεσε τα παραπτώματά μας και αφού αποδεχθείς τις παρακλήσεις, που Σου προσφέρουμε γονατιστοί, άπλωσε τα χέρια Σου σε όλους και βοήθησέ μας. Αποδέξου την ευχή όλων μας, ως θυμίαμα ευπρόσδεκτο, που ανεβαίνει μπροστά στη γεμάτη αγάπη Βασιλεία Σου.

Κύριε, Κύριε, αφού μας προφύλαξες από κάθε αμαρτωλό βέλος, που πεταγόταν εναντίον μας όλη την ημέρα, προστάτευσέ μας και από κάθε τι το εφάμαρτο, που επιχειρεί να μας διαπεράσει μέσα από το σκοτάδι. Αποδέξου την εσπερινή θυσία, που προσφέρουμε με ανυψωμένα τα χέρια μας σε Σένα. Αξίωσέ μας δε να περάσουμε όλο το χρόνο της νύχτας χωρίς αμαρτία και κακούς πειρασμούς. Λύτρωσέ μας από κάθε ψυχική ταραχή και δειλία πού επιχειρεί να μας φορτώσει ο Διάβολος. Χάρισε δε κατάνυξη στις ψυχές μας και στους λογισμούς μας τη φροντίδα για την καλή απολογία μας στη φοβερή και δίκαιη ημέρα της κρίσεώς Σου. Βοήθησέ μας με το φόβο Σου να καθηλώσουμε τις αμαρτωλές απαιτήσεις της φύσεώς μας και νέκρωσε τα μέλη μας που ζητούν τις επίγειες απολαύσεις, ώστε με την ησυχία του ύπνου να χαιρόμαστε την εφαρμογή του θελήματός Σου. Απομάκρυνε δε από μας κάθε αμαρτωλή φαντασίωση και βλαβερή επιθυμία. Να μας διατηρείς έτοιμους και άγρυπνους στο χρόνο της προσευχής, ασφαλισμένους δε στην πίστη μας σε Σένα και ενώ θα προαγόμαστε πνευματικά με την εφαρμογή των εντολών Σου.

H Tρίτη Ευχή.
Χριστέ, ο Θεός μας, είσαι η αιώνια πηγή, που αναβλύζει τη ζωή και το φως, δημιουργική δύναμη, που είναι συναιώνια με τον Θεό-Πατέρα, και που πραγματοποίησες υπερθαυμαστώς όλη την οικονομία για τη σωτηρία των ανθρώπων. Αφού διέρρηξες τα άλυτα δεσμά του θανάτου και τις κλειδαριές του Άδη, καταπάτησες τα πλήθη των πονηρών και δαιμονικών δυνάμεων και έδωσες τον Εαυτό Σου άμωμη προσφορά για μας θυσιάζοντας το άχραντο Σώμα Σου, το αναμάρτητο και απρόσιτο, ώστε με αυτή τη φρικτή και ανέκφραστη ιερουργία να μας χαρίσεις την αιώνια ζωή.

Εσύ, Κύριε, αφού κατέβηκες στον Άδη με τον εκούσιο θάνατό Σου και συνέτριψες τις αιώνιες αμπάρες (=θανάτου) έδειξες σε όλους τους πεθαμένους την ανάστασή τους. Συνέλαβες δε με το θεϊκό δόλωμα στο αγκίστρι τον αρχέκακο και αβυσσώδη διάβολο (=δράκοντα) και τον αιχμαλώτισες με ασφάλεια στις σκοτεινές αλυσίδες της κολάσεως και στην άσβεστη φωτιά και στο έσχατο σκοτάδι με την άπειρη δύναμη και εξουσία Σου. Εσύ, Κύριε, είσαι η άπειρη Σοφία του Πατέρα και φανερώθηκες, ως ο Μέγας βοηθός σ' αυτούς, που προσβάλλονταν από τις δαιμονικές δυνάμεις και εφώτισες όλους εκείνους, που κάθονταν στο σκοτάδι και στη σκιά του θανάτου (=αμαρτία).

Εσύ με την αιώνια δόξα Σου, Κύριε, και αγαπητέ Υιέ του Υψίστου Θεού-Πατέρα, το αιώνιο Φως, που εκπηγάζει από το αιώνιο Φως του Θεού-Πατέρα, Ήλιε της Δικαιοσύνης, άκουσε κι εμάς που σε παρακαλούμε και ανάπαυσε τις ψυχές των κοιμηθέντων δούλων Σου, των Πατέρων και αδελφών μας και όλων των υπολοίπων συγγενών μας και όλων όσοι διέθεταν την ίδια πίστη με εμάς και που γι' αυτούς τελούμε σήμερα το μνημόσυνό τους. Γιατί όλοι ανήκουμε στην εξουσία Σου και με τα ανοιχτά χέρια Σου αγκαλιάζεις όλα τα έσχατα σημεία της γης.

Παντοκράτορα Δέσποτα, Θεέ των Πατέρων μας και Κύριε του ελέους. Δημιουργέ όλων των δημιουργημάτων, θνητών και αθανάτων και κάθε ανθρώπινης φύσεως, που γεννιέται με τη ζωή και αναπτύσσεται στον επίγειο βίο και πάλιν διαλύεται με το θάνατο, ενώ μεταφέρεται στην πέραν από εδώθε διαμονή. Εσύ είσαι, Κύριε, που καθορίζεις το χρόνο της ζωής των ανθρώπων και καθιστάς τον καιρό του θανάτου (=πύλη ζωής), κάθοδο στον Άδη, αλλά και ανάσταση, περιορίζοντας έτσι την ασθένεια του ανθρώπου (=αμαρτία) και διαλύοντας την καταστρεπτική εξουσία της. Εσύ Κύριε, ρυθμίζεις τον παρόντα χρόνο για το πνευματικό συμφέρον και κατευθύνεις τα μέλλοντα για την οριστική ωφέλεια, ενώ ζωογονείς με την ελπίδα της αναστάσεως εκείνους, που έχουν πληγωθεί με το θάνατο, ως το κέντρο της αμαρτίας.

Εσύ, Δέσποτα όλου του κόσμου, Θεέ και Σωτήρα μας, που είσαι η ελπίδα για όλους όσοι βρίσκονται στα έσχατα σημεία της γης και είναι απομακρυσμένοι μέσα στη θάλασσα, μας υπέδειξες σ' αυτή την έσχατη και οριστική και μεγάλη και σωτηριώδη ημέρα της Πεντηκοστής, το μυστήριο της Αγίας και Ομοουσίου και συναιωνίου και αδιαιρέτου και ασυγχύτου Τριάδος και απέστειλες την επιφοίτηση και παρουσία του Αγίου και Ζωοποιού Σου Πνεύματος με τη μορφή των φλογισμένων γλωσσών στους Αγίους Σου Αποστόλους και που κατέστησες Εύαγγελιστάς της ευσεβούς πίστεώς μας και ανέδειξες Ομολογητάς και Κήρυκας της αληθινής Θεολογίας.

Εσύ, Κύριε, μας αξίωσες να σε παρακαλούμε σ' αυτή την ολοκληρωμένη και σωτηριώδη Εορτή, ώστε να αποδέχεσαι τις ικεσίες μας για τη συγχώρηση όλων εκείνων, που βρίσκονται στο χώρο του θανάτου. Να παρέχεις δε σε όλους μας τις μεγάλες ελπίδες πως θα ελευθερώσεις και θα παρηγορήσεις όλους εκείνους που κυριαρχούνται από τις θλιβερές καταστάσεις της αμαρτίας. Άκουσε με ευμένεια όλους εμάς τους ταπεινούς και αξιοθρήνητους, που σε παρακαλούμε. Ανάπαυσε τις ψυχές των κοιμηθέντων δούλων Σου σε φωτεινό τόπο, σε τόπο χλοερό (=δροσερό), σε τόπο ανακουφίσεως, όπου έχει εξαφανισθεί κάθε θλίψη και λύπη και γογγυσμός και συναρίθμησε τις ψυχές τους, όπου κατοικούν οι Δίκαιοι και αξίωσέ τους να βρεθούν σε χώρο ειρήνης και απολαύσεως.

Γιατί, Κύριε, δεν θα σε δοξολογούν οι πεθαμένοι και δεν θα σε ομολογούν με παρρησία όλοι όσοι κατοικούν στον Άδη, αλλά εμείς οι ζωντανοί σε δοξολογούμε και παρακαλούμε και Σου προσφέρουμε τις προσευχές και τις θυσίες για τη συγχώρηση των ψυχών τους.

Ο Μέγας και Αιώνιος, ο Άγιος και Φιλάνθρωπος Θεός, αφού μας αξίωσες να σταθούμε και αυτή την ώρα μπροστά στην απρόσιτη δόξα Σου για να υμνήσουμε και δοξολογήσουμε τα θαυμαστά έργα Σου, συγχώρεσε όλους εμάς τους ανάξιους δούλους Σου. Και δώσε μας τη Χάρη, ώστε να Σού προσφέρουμε με συντριβή της καρδίας μας και με σταθερότητα την τρισάγιο δοξολογία και την ευχαριστία για όλες τις μεγάλες δωρεές, που πρόσφερες και χαρίζεις πάντα σε όλους μας. Θυμήσου, Κύριε, την ασθένειά μας (αμαρτία) και μην επιτρέψεις να απωλεσθούμε μαζί με τις ανομίες μας, αλλά ελέησέ μας υπερβολικά αποδεχόμενος την ταπείνωση της αμαρτίας μας για να ζήσουμε τις ημέρες της δικαιοσύνης Σου, αφού θα έχουμε ξεφύγει από το σκοτάδι της αμαρτίας.

Και ενώ θα έχουμε ντυθεί την πανοπλία του φωτός, θα ελευθερωθούμε από τις επιβουλές και από κάθε επηρεασμό του πονηρού και έτσι θα δοξάζουμε με παρρησία και για όλα Εσένα, τον Μόνο αληθινό και Φιλάνθρωπο Θεό.

Γιατί, Δέσποτα όλου του κόσμου και Δημιουργέ, είναι στ' αλήθεια και πραγματικά μέγιστο το μυστήριο της προσκαίρου διαλύσεως των δημιουργημάτων Σου και μετά από αυτό η επανένωση και η αιώνια ανάπαυση. Στη Χάρη Σου αποδίδουμε τα πάντα και για τις γεννήσεις μας σ' αυτό τον κόσμο και για τις αναχωρήσεις μας απ' αυτόν, που μας χαρίζουν μέσα από την αδιάψευστη υπόσχεσή Σου την εγγύηση της ελπιζομένης αναστάσεως και της αιώνιας ζωής, που είθε να απολαύσουμε με τη Δευτέρα μελλοντική παρουσία Σου. Εσύ είσαι ο Αρχηγός της αναστάσεώς μας και ο αδιάφθορος και φιλάνθρωπος Κριτής όλων των βιωθέντων πράξεων και ο Δεσπότης και ο Κύριος της ανταποδόσεως (=της αγάπης).

Εσύ έγινες πολύ κοντά κοινωνός μας, αφού έγινες μέτοχος της ανθρωπίνης φύσεως με υπέρτατη συγκατάβαση και απέκτησες με τη θέλησή Σου την εμπειρία των αδιάβλητων παθών, ενώ προσέλαβες σπλάχνα οικτιρμών και δοκίμασες ο Ίδιος στον Εαυτό Σου τους πειρασμούς, έγινες έτσι με δική Σου πρωτοβουλία βοηθός σ' εκείνους, που προσβάλλονται από τους πειρασμούς, γι' αυτό και εμάζευσες όλους μας στη δική Σου απάθεια (=αγιότητα).

Δέξου λοιπόν, Δέσποτα, τις αιτήσεις και παρακλήσεις μας και ανάπαυσε όλους τους πατέρες και τις μητέρες και αδελφούς και αδελφάς και τα παιδιά και κάθε άλλον άνθρωπο του γένους και της φυλής μας και όλες τις ψυχές, που αναπαύθηκαν με την ελπίδα της αναστάσεως για την αιώνια ζωή. Κατάταξε δε τις ψυχές τους και τα ονόματά τους (=υπάρξεις) στο βιβλίο της αιωνίου ζωής Σου, στην αγκαλιά του Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ, στο χώρο των μετά θάνατον ζώντων, στη Βασιλεία των Ουρανών, στην απόλαυση του Παραδείσου, ενώ θα εισάγεις τους πάντες με τους φωτεινούς Αγγέλους Σου στην Αγία διαμονή Σου.

Ανάστησε δε μαζί μας και τα σώματά μας κατά την ημέρα, που Εσύ έχεις καθορίσει σύμφωνα με τις κατά πάντα αληθινές υποσχέσεις Σου. Κύριε, δεν υπάρχει για τους δούλους Σου θάνατος, όταν αναχωρούμε από το σώμα μας και ερχόμαστε κοντά σε Σένα, τον Θεό, αλλά αυτό είναι μετακίνηση από τα λυπηρότερα αυτού του κόσμου στα εκεί ευτυχή και ευχάριστα και επομένως είναι ανάπαυση και χαρά. Αν δε και σε κάτι αμαρτήσαμε ενώπιόν Σου, συγχώρεσε και εμάς (=ζώντες) και αυτούς (=κοιμηθέντας). Γιατί, κανείς δεν είναι μπροστά Σου καθαρός από αμαρτία, έστω κι αν η ζωή του διαρκέσει μόνο μια ημέρα.

Ο Μοναδικός, που φάνηκε στη γη Αναμάρτητος, είναι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, που σ' Αυτόν όλοι ελπίζουμε να ελεηθούμε και να συγχωρηθούν οι αμαρτίες μας. Γι' αυτό και σε μας και σ' αυτούς (=κοιμηθέντας), επειδή είσαι αγαθός και φιλάνθρωπος Θεός, παράβλεψε, ελέησε και συγχώρεσε τα παραπτώματα, όσα κάναμε με τη θέλησή μας και όσα χωρίς αυτή, όσα ξέραμε και όσα δεν ξέραμε, όσα ήσαν φανερά και όσα κρυμμένα, όσα έγιναν με πράξεις, όσα περιορίσθηκαν στη διάνοια μόνο, όσα έγιναν αποκλειστικά με λόγια και όσα έγιναν σε όλες τις συναναστροφές και στις ταραγμένες συμπεριφορές μας. Και σε όσους πρόλαβαν και έφυγαν από αυτόν τον κόσμο, χάρισε Κύριε, την απελευθέρωση και την απαλλαγή από αυτά (=παραπτώματα). Ευλόγησε δε όλους εμάς, που βρισκόμαστε ενώπιόν Σου και χάρισε και σε μας και σε όλο τον κόσμο το τέλος αυτής της ζωής μας να είναι αγαθό και ειρηνικό. Και αφού μας ανοίξεις διάπλατα τα σπλάχνα της αγάπης και της φιλανθρωπίας Σου κατά την ερχόμενη φοβερή και τρομερή Παρουσία Σου, να μας κάνεις άξιους μετόχους της Βασιλείας Σου.

Θεέ μας, Εσύ που είσαι ο Μέγας και Ύψιστος, ο Μοναδικός Αθάνατος, που κατοικείς σε Φως απλησίαστο σε όλους, και δημιούργησες με τη Σοφία Σου όλη την κτίση και διαχώρισες ανάμεσα στο Φως και το σκοτάδι, αφού τοποθέτησες τον μεν ήλιο για να εξουσιάζει όλη την ημέρα, την δε σελήνη και τα αστέρια για να εξουσιάζουν όλη τη νύχτα. Εσύ, που αξίωσες εμάς τους αμαρτωλούς να σε συναντήσουμε προσωπικά και κατά τη σημερινή ημέρα, ενώ Σου προσφέρουμε, ως δοξολογία την εσπερινή λατρεία μας. Εσύ, Φιλάνθρωπε Κύριε, οδήγησε την προσευχή μας να ανεβεί ενώπιόν Σου σαν θυσία θυμιάματος και αποδέξου το γεμάτο μοσχοβολιά άρωμά της.

Χάρισέ μας και αυτό το απόγευμα και την ερχόμενη νύχτα ειρηνική. Ντύσε μας με τη φωτεινή πνευματική πανοπλία. Προστάτευσέ μας από κάθε νυχτερινό φόβο και από κάθε επικίνδυνο πράγμα, που περνάει μέσα από το σκοτάδι (=κρυμμένο). Χάρισέ μας τον ύπνο, που τον εδώρησες για να ξεκουράζουμε την αδύνατη φύση μας, ελεύθερο από κάθε διαβολική φαντασία. Ναι, Δέσποτα, όλου του κόσμου και χορηγέ όλων των αγαθών, ώστε και την ώρα του ύπνου ευρισκόμενοι σε κατάνυξη να επικαλούμαστε κατά τη διάρκεια της νύχτας το πανάγιο Όνομά Σου και να φωτιζόμαστε από τη μελέτη των εντολών Σου για να σηκωθούμε (=το πρωί) με χαρούμενη την ψυχή μας και να δοξολογήσουμε την αγαθότητά Σου, ενώ συνάμα θα προσφέρουμε στην ευσπλαχνία Σου προσευχές και παρακλήσεις για τις αμαρτίες μας, αλλά και όλου του λαού Σου, τον οποίο και ελέησε με τις πρεσβείες της αγίας Θεοτόκου.
  

paterikakeimena.blogspot.gr

Γονυκλισία: Η θέση της στη λατρευτική πρακτική της Εκκλησίας

---

Γονυκλισία: Η γονυκλισία ή υπόπτωση ή το γόνυ κλίνειν αποτελεί μία από τις συνήθεις στάσεις του ανθρώπινου σώματος κατά τη διάρκεια της προσευχής, η οποία φανερώνει τη ψυχική συντριβή και την ταπείνωση του πιστού ενώπιον του Θεού.\

Η πράξη αυτή μαρτυρά, επίσης, την ομολογία του πιστού ότι εξέπεσε της θείας χάριτος λόγω των αμαρτιών του. Η εισαγωγή της γονυκλισίας στη ζωή των πιστών είναι γνωστή από την αρχέγονη Εκκλησία. Η βάση της γονυκλισίας εντοπίζεται σε βιβλικές μαρτυρίες, μεταξύ των οποίων: α) Ο προφήτης Ησαΐας αναφέρει ότι ενώπιον του Κυρίου «κάμψει πᾶν γόνυ» (Ησ. με’, 23). β) Ο Χριστός γονατίζει προσευχόμενος στο όρος των Ελαιών πριν την παράδοσή του από τον Ιούδα (Λκ. κβ’, 41). γ) Ο απόστολος Παύλος σημειώνει την έννοια της γονυκλισίας δύο φορές, στο Εφ. γ’, 14 και στον χριστολογικό ύμνο της προς Φιλιπησσίους Επιστολής (Φιλιπ. β’, 10).
Η πρώτη εμφάνιση της γονυκλισίας στη χριστιανική Εκκλησία εντοπίζεται στο β’ μισό του Γ’ αι., στις τάξεις των μετανοούντων μελών της και συγκεκριμένα στην ομάδα των «υποπιπτόντων», η οποία συνιστούσε μία από τις δύο, τρεις ή τέσσερις κατηγορίες των πεπτωκότων. Οι υποπίπτοντες ήταν βαπτισμένοι χριστιανοί, ενεργά μέλη της Εκκλησίας, οι οποίοι είχαν υπαχθεί στις τάξεις των κατηχουμένων, λόγω των αμαρτιών που είχαν διαπράξει. Η ομάδα αυτή καταγράφεται στους κανόνες η’ και θ’ του Γρηγορίου Νεοκαισαρείας του Θαυματουργού. Το «γόνυ κλίνειν» είναι γενικά παλαιά συνήθεια προσευχής, η οποία εντοπίζεται, κυρίως, στην κατά μόνας προσευχή των πιστών. Η παρουσία της γονυκλισίας στη λατρεία της σύναξης είναι περιορισμένη σε ημέρες νηστείας, μετάνοιας και νίψης, όπως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Ο πένθιμος χαρακτήρας της νηστείας αρμόζει απόλυτα με τη συντριβή, τη μετάνοια και την ικετευτική χροιά της γονυκλισίας, ώστε αυτή να εντοπίζεται στην ακολουθία των Προηγιασμένων, κατά τη διάρκεια της εισόδου των Τιμίων Δώρων. Η πράξη αυτή είναι παλαιά και έχει επηρεάσει τους πιστούς εσφαλμένα στην πρόσπτωση και κατά τη Μεγάλη Είσοδο της Θείας Λειτουργίας. Η γονυκλισία ενώπιον του Ευαγγελίου, ενόσω ο λειτουργός αναγιγνώσκει την ευαγγελική περικοπή, αποτελεί, εξίσου, παλαιά συνήθεια ευλαβείας. Η κανονικότητα του έθους της γονυκλισίας στη λατρεία είναι διαχρονικά σημείο αντιρρήσεων και διαμάχης. Η κανονική διδασκαλία της Εκκλησίας είναι ξεκάθαρη σχετικά με το ζήτημα, αφού με ρητό τρόπο απαγορεύει τη γονυκλισία κατά τις χαρμόσυνες ημέρες του εκκλησιαστικού έτους, δηλαδή την Κυριακή και όλες τις ημέρες από το Πάσχα έως και την Πεντηκοστή.
Ο 20ος κανόνας της Α’ Οικουμενικής Συνόδου ορίζει σε όλες τις εκκλησιαστικές κοινότητες η λατρεία της Κυριακής και των ημερών έως την Πεντηκοστή να αποδίδεται στο Θεό σε όρθια στάση, απαγορεύοντας τη συνήθεια ορισμένων να γονατίζουν. Ο κανόνας διαφυλάσσει την ομοιομορφία της σύναξης, η οποία εντάσσεται σε ορισμένες αρχές και διατάξεις.
Στο πλαίσιο αυτό κινείται και ο 90ος κανόνας της εν Τρούλλω Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου, ο οποίος υπενθυμίζει το σχετικό κανόνα της Συνόδου της Νικαίας και απαγορεύει την κυριακάτικη γονυκλισία, ως αντίθετη προς το αναστάσιμο κλίμα της ημέρας. Ορίζει, συγκεκριμένα, την απαγόρευση της γονυκλισίας από την είσοδο του εσπερινού του Σαββάτου έως και την είσοδο του εσπερινού της Κυριακής.

Πεντηκοστή: Τι ζητάμε με τις τρεις ευχές της γονυκλισίας;

ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ– του Πρωτοπρεσβύτερου Στυλιανού Ανανιάδη
Η γονατιστή. Έτσι είναι γνωστή στον πολύ λαό η μεγάλη και επίσημη της Εκκλησίας μας ημέρα η Πεντηκοστή. Και τούτο, γιατί στον Εσπερινό της Δευτέρας του Αγίου Πνεύματος που ψάλλεται αμέσως μετά την Θεία Λειτουργία της Κυριακής, μας καλεί όλους ο ιερεύς από το Ιερό Βήμα να προσευχηθούμε στην Αγία Τριάδα, κλίναντες γόνατα.

Να προσευχηθούμε δηλαδή γονατιστοί στον Τριαδικό μας Θεό και διαβάζονται τότε από τον ιερέα τρείς ευχές σύμφωνα και με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας για τον Τριαδικό Θεό. Αλλά τι ζητάμε με αυτές τις τρεις ευχές της γονυκλισίας;

Αν θα θέλαμε με λίγα απλά λόγια να δώσουμε μια σύντομη περίληψη αυτών των ευχών θα λέγαμε τα εξής:

Πρώτα πρώτα ομολογούμε μπροστά στο Θεό ότι είμαστε άνθρωποι αμαρτωλοί και έχουμε ανάγκη από το έλεος του Θεού, δηλαδή τη ευσπλαχνία και τη φιλανθρωπία του. Του λέμε με ειλικρίνεια και συντριβή ότι αμαρτήσαμε και να μη μας περιφρονήσει. Να μη θυμηθεί τις αμαρτίες που έχουμε διαπράξει, τις φανερές και αφανείς στη νεότητά μας από άγνοια και μέχρι τώρα. Τον παρακαλούμε ακόμα να μας προστατεύει και κατά τη γεροντική μας ηλικία, τότε που οι δυνάμεις μας, σωματικές και πνευματικές μας εγκαταλείπουν. Αυτό πρώτο. Του ζητάμε συγκεκριμένα πνευματικά δώρα: Πνεύμα σοφίας, πνεύμα συνέσεως, πνεύμα σταθερότητας στην πνευματική μας ζωή. Είναι αυτά που έχουν άμεση σχέση με τη μεγάλη γιορτή της Πεντηκοστής, που είναι η αστείρευτη πηγή όλων των θείων δωρεών.
Τέλος παρακαλούμε το Θεό για τους κεκοιμημένους.

Σ’ αυτούς κυρίως είναι αφιερωμένη η τρίτη ευχή και είναι η εκτενέστερη. Δεν γνωρίζουμε ίσως πώς έφυγαν από αυτή τη ζωή. Έφυγαν με πραγματική μετάνοια και πλούσιους καρπούς πνευματικής ζωής; Ή έφυγαν με ελλείψεις και αδυναμίες, με ελαττώματα και κακίες; Γι’ αυτά τα αγαπητά μας πρόσωπα παρακαλούμε την Παναγία Τριάδα να φανεί ίλεως σε ό,τι επλημμέλησαν και να κατατάξει τα πνεύματα αυτών και τα ονόματά τους εν βίβλω ζωής, εν κόλποις Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, εν χώρα ζώντων, εις βασιλείαν ουρανόν, εν παραδείσου τρυφή.

Ομολογούμε δηλαδή και διακυρήττουμε ότι δια τους εν μετανοία εκδημήσαντας ουκ έστι θάνατος, αλλά μετάστασης από τον λυπηρότερον επί τα χρηστότερα και θυμηδέστερα και ανάπαυσις και χαρά. Πόσο μεγάλο καθήκον μας υπενθυμίζουν πράγματι οι ευχές της γονυκλησίας της Πεντηκοστής που είναι αφιερωμένες στους προσφιλείς κεκοιμημένους μας, αλλά και πόσο πρέπει να προσευχόμαστε για τους προσφιλείς μας οι οποίοι έφυγαν ενωρίτερα από εμάς για τον ουρανό. Να προσευχόμαστε στις κατ’ ιδίαν ατομικές μας προσευχές. Να προσευχόμαστε και κατά την προσφορά της φρικωδεστάτης θυσίας της Θείας Ευχαριστίας ώστε να λαμβάνουν άνεση και αναψυχή οι ψυχές των κεκοιμημένων μας. Είναι χρέος και καθήκον μας. Μας το υπενθυμίζει και η γονυκλινείς ικεσία της Πεντηκοστής. Με αυτοσυγκέντρωση λοιπόν, με πίστη, με ελπίδα και συντριβή, ας συνοδεύουμε έτσι προσεκτικά τα θεόπνευστα λόγια των ευχών. Αλλά ποιο είναι το νόημα και τι φανερώνει η γονυκλησία; Είναι ευλαβική στάση την ώρα της προσευχής, που φανερώνει ταπείνωση, μετάνοια, συντριβή μπροστά στο Θεό. Και ο ίδιος ο Κύριος προσευχόταν γονατιστός διότι όπως αναγράφεται στη Γραφή «Θεις τα γόνατα προσηύχετο.

ΚΑΛΗ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ Πετάξετε από πάνω σας την ψευτιά.

 

Τι μεγαλομανία σ᾿ έχει πιάσει, αδελφέ μου, και δεν βρίσκεις ησυχία και χτίζεις πατώματα απάνω στα πατώματα, κι έχεις δυο τρία αυτοκίνητα και κότερα και κάθε λογής μάταια πράγματα!
Γύρισε και κοίταξε και τον αδελφό σου, να δροσισθεί η ψυχή σου με την ευλογημένη καλοσύνη, που την ξεράνανε τα τσιμέντα, οι ψεύτικες κουβέντες, οι συμφεροντολογικές παρέες, οι συνοφρυωμένες αξιοπρέπειες.

Αν δεν μπορείς να κάνεις θυσίες, τουλάχιστον να σιχαθείς την αδικία. Μην αδικείς. Η αδικία είναι σιχαμερή στρίγγλα, χωρίστρα των ανθρώπων, ανθρωποκτονία σαν τον πατέρα τον σατανά.
Τι θα δίνανε πολλοί απ᾿ αυτούς, που κερδίσανε τον κόσμο και χάσανε την ψυχή τους, για να νοιώσουνε ό,τι νοιώθουνε οι άλλοι που δεν χάσανε την ψυχή τους! Αν τύχει να ξεκόψει κανένας τέτοιος από ψεύτικη παρέα του και βρεθεί στη συντροφιά των απλών, των αχάλαστων, νοιώθει πως ζει αληθινά και σαν απογευθεί τα αγνά αισθήματα ύστερα από τη ψευτιά, καταλαβαίνει τέτοια χαρά, που κάνει σαν τον άνθρωπο που ξαναγεννήθηκε, σαν τυφλός που είδε το φως του. Κάτι τέτοιοι δεν ξεκολλάνε πιά οι κακόμοιροι από τη συντροφιά των απλών, των γκαρδιακών ανθρώπων. Αλλά για να ξεμακρύνει από τα ψεύτικα πρέπει νάχει λίγη ψυχή. Αλλιώς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ψευτιά. Ο άμμος της Σαχάρας, όση βροχή κι αν πέσει απάνω του, δεν φυτρώνει τίποτα.
Αν πεις πάλι σε έναν από τους άλλους, τους φτωχούς, να περάσει μισή ώρα με την παρέα των κοσμικών, καλύτερα έχει να το βάλεις στο μπουντρούμι, παρά να βλέπει και ν᾿ ακούγει εκείνα τα ψεύτικα κομπλιμέντα, τις ανάλατες συζητήσεις, τα κρύα χωρατά. Στη συναναστροφή που κάνουνε αυτοί οι ψευτισμένοι, θαρρείς πως τους χωρίζει ένας τοίχος τον έναν από τον άλλον. Ενώ οι άλλοι, που ζούνε μακριά από τον κόσμο, νοιώθουνε πως οι καρδιές τους γίνονται ένα, πως ακουμπά ο ένας απάνω στον άλλον και ξεκουράζεται. Αγαπά και αγαπιέται, χαίρεται και δίνει χαρά. Από πάνω από τη συντροφιά των σαρκικών ανθρώπων στέκεται ο διάβολος και τους κάνει να μιλάνε ολοένα για λεφτά και για τα όμοια, για να μη γροικήσουνε ούτε το φαγί που τρώνε. Από πάνω από τη συντροφιά των ταπεινών στέκεται ο Θεός, κι᾿ όλα είναι ευλογημένα.
Πετάξετε από πάνω σας την ψευτιά. Ανοίξετε τα πανιά, να τα φουσκώσει ο καθαρός αγέρας του πελάγου. Να δροσισθεί η ψυχή σας, να νοιώσετε πως ζητά αληθινά κι᾿ όχι ψεύτικα.

(Φώτης Κόντογλου.)