Κολλυβάδες, οι αγιορείτες πολέμιοι του Διαφωτισμού

«Ο υποψήφιος διάκονος πρέπει να ερωτηθεί εάν ανθρωπίνη τις φύσις, τριβήν εποιήσατο περί την οπισθίαν οπήν, ή εάν εισήλθεν εν αυτή και συνάμα ροήν εποιήσατο».
(Από το «Εξομολογητάριον» του άγιου Νικόδημου Αγιορείτη -1794)
http://www.sarantakos.com/kibwtos/mazi/kornaros_agioi5.html

Γράμμα από το Ληξούρι: Αναγνώστης Λασκαράτος

Κύριε Ροΐδη,
Η κλειστή κοινωνία του Άθω συγκροτείται από άντρες που αυτοφυλακίστηκαν εκεί μη μπορώντας να προσαρμοστούν στον κόσμο. Αφιερώθηκαν λένε στο θεό και αρνούνται να εργασθούν μέσα στην κοινωνία, ίσως γιατί οι ίδιοι είναι τόσο προβληματικοί που δεν μπορούν να δώσουν κάτι στους άλλους. Mερικοί είναι μετανοημένοι αμαρτωλοί που με θαυμαστό τρόπο οδηγήθηκαν στην οδό της Σωτηρίας. Αντιγράφω: «O Π. Κατσαρίμπας… στις 6 Σεπτεμβρίου 1995, ενώ ήταν φιλοξενούμενος μοναχού …. του Αγίου Όρους…. διέρρηξε το κελί του μοναχού….πήρε τέσσερα κυνηγετικά όπλα, κιάλια, δύο μαχαίρια με ξυλόγλυπτη λαβή, ασημένια ιερά αντικείμενα, όπως φωτοστέφανα αγίων από εικόνες, καντήλια, αλλά και μια ασημένια εικόνα του Αγίου Νικολάου, μία του Χριστού και έναν ασημένιο σταυρό. …. Στο Δικαστήριο ομολόγησε την κλοπή και ζήτησε συγγνώμη … ….αποφάσισε να συνεχίσει τη ζωή του μονάζοντας. …..Ο κατηγορούμενος συνοδευόταν από δύο μοναχούς, οι οποίοι μετά την έκδοση της απόφασης τού είπαν ότι τον περιμένουν στο Άγιον Όρος» («Τα Νέα» , 9.6.1999). Πρόκειται για θαύμα, αν και αναρωτιέμαι τι χρειάζονται 4 κυνηγετικά όπλα σε ένα μάλιστα κελί; Δίνω τον λόγο πάλι στον Κορνάρο: «Ο πνευματικός που κάθεται τώρα εκεί, λένε οι κακές γλώσσες, πως δολοφόνησε το γέροντα του, για να μη μείνει αιωνίως του υποταχτικός. Τον τρόπο του τον είχε ο γέροντας. Και φλουριά κρυμμένα είχε και λίρα στερλίνα με το καλημαύχι μετρούσε καθ’ αργά». Όταν ο πρόεδρος του ΣΥΝ Ν. Κωνσταντόπουλος κατήγγειλε στη Βουλή πως 70 ιερείς οπλοφορούν (νόμιμα), συμπεριέλαβε και το Αγ. Όρος; Αμφιβάλλω. http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=29.03.2005,id=25832576,40022528

Μοναχός Ι. Μονής Εσφιγμένου, μετά από θεολογικό διάλογο με εκπροσώπους του πατριάρχη.

Ξενυχτούν λοιπόν οι καλόγεροι οπλισμένοι (όπως ο εν «Χρυσοπηγή» αδελφός του μακαρίου Χριστόδουλου και του όσιου Βαβύλη αρχιμανδρίτης Νικόδημος Φαρμάκης,), http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=20.03.2006,id=86927112 ή άοπλοι σε μακρόσυρτες βασανιστικές ολονυχτίες μέσα σε παγωμένα τεμένη, κολακεύοντας ακατάπαυστα έναν αχόρταγο μεγαλομανή θεό, αποκομμένοι για πάντα με τον πιο παράλογο και σκληρόκαρδο τρόπο από γυναίκα, μάννα και αδελφή. Η αδιαφορία τους για τα κοινωνικά δράματα καλύπτεται από το έωλο επιχείρημα πως προσεύχονται στον άκαρδο θεό τους, που αντί να ακούσει απ’ευθείας την κραυγή απόγνωσης ενός πεινασμένου, άστεγου, ορφανού ή φυλακισμένου παιδιού, ακούει μόνο τις μεσιτείες του κτηματομεσίτη οικοπέδων και μεσίτη προσευχών όσιου Εφραίμ. Τα καταπιεσμένα πάθη τους συνήθως διοχετεύονται σε ανομολόγητες καταστάσεις που καλύπτονται υποκριτικά. Η φοβερή τυραννία των γκουρού «Γεροντάδων» που θέλουν να αποδομήσουν την προσωπικότητα των υποταχτικών τους, συσσωρεύει μέσα τους επιθετικότητα που εκτονώνεται σε θεολογικές διαμάχες περί όνου σκιάς. Η βυζαντινή παράδοση ήθελε άλλωστε τη λαϊκή δυσαρέσκεια και τις πολιτικές φιλοδοξίες να εκδηλώνονται μέσω αιρέσεων. Τα ψυχοφάρμακα που αναφέρει ο συγγραφέας αγιορείτης μοναχός Μιχαήλ Χατζηαντωνίου («Ελευθεροτυπία»-«Ε» 22/4/2001 ) σίγουρα βοηθούν την κατάσταση, καταλαγιάζουν κάπως τις ιερές μανίες των ρασοφόρων ναυαγών του βίου, παλιότερα όμως δεν υπήρχαν και το πράγμα έπαιρνε εκρηκτικές διαστάσεις.
http://www.dorcas.gr/syn/syn_e.htm

Οι σκυλοκαυγάδες, ανάγκασαν το 1805, τον Καλλίνικο Ε΄ και 14 Συνοδικούς του να στείλουν αυστηρό γράμμα στο Όρος: «Αι πολυχρόνιαι μεταξύ υμών ακατάπαυστοι διαμάχαι…απεσφενδόνισαν πανταχού ιστούς ποικίλων αηδιών….ώστε καταφανές γενέσθαι το χαμερπές υμών και χαμαίζηλον και το αρπακτικόν και οργίλλον….διαπληκτιζόμενοι προς αλλήλους περί πραγμάτων μηδέ λόγου αξίων…» («Ιστορία», τ.377 ). Αργότερα η «Καλλιόπη» της Βιέννης (1-7-1819 ) χαρακτήρισε το κλίμα των αγιορείτικων ερίδων ως » νηπιώδη σχολαστική φιλονεικία» που οδηγούσε σε «χειρομαχίαν». Οι χειρομαχίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα με την αστυνομική πολιορκία της μονής Εσφιγμένου και τα αλλεπάλληλα κρούσματα ωμής βίας από τη μεριά των πατριαρχικών κατά των φανατικών της μονής.

Νηπιώδεις ήταν πράγματι όλες οι έριδες του Άθω με πρώτη την αιματηρή βυζαντινή διαμάχη των ορθολογιστών με τους ομφαλοσκόπους Ησυχαστές που η πρακτική τους μοιάζει με αυτή των Ινδουϊστών και εκφράζουν μέχρι σήμερα την πεμπτουσία της Ορθοδοξίας. Στην Τουρκοκρατία έσκασαν οι έριδες της «Ιεράς προσκομιδής» (γύρω από το ποιό ήταν το δεξιό μέρος του Άρτου), της «Συνεχούς μεταλήψεως» (αν μπορούσε δηλαδή κάποιος να μεταλαμβάνει κάθε Κυριακή) και το θέμα των κυριακάτικων μνημοσύνων. Το βιβλίο του Νικόδημου για την «Συνεχή Θεία Μετάληψη» στάλθηκε από αντιπάλους του μοναχούς στον πατριάρχη Προκόπιο, ο οποίος το 1786 καταδίκασε αυτό και όποιον το διάβαζε. Αργότερα ο Νεόφυτος Ζ΄, απέσυρε την καταδίκη. Κατηγορήθηκε επίσης ο άγιος Νικόδημος, πως πιστεύει ότι στον Άγιο Άρτο δεν υπάρχει όλος ο Χριστός, αλλά τμήμα του. Το 1912 ξέσπασε και ο καυγάς των Ονοματολατρών που πίστευαν πως το όνομα Ιησούς είναι από μόνο του Θεός. Αυτό ξεκίνησε από την ρωσική σκήτη του αγίου Ανδρέα των Καρυών και τη λύση έδωσε ο τσάρος το 1913, που έστειλε πολεμικό πλοίο να τσουβαλιάσει 833 ανεπιθύμητους καλόγερους πίσω στη Ρωσία. Παράλληλα ο lωακείμ ο Γ’ με σιγίλιο του ρύθμισε το λεγόμενο «Τριμερίδιον» που δημιούργησε φασαρίες μεταξύ των Κελλιωτών και των Μοναστηριακών μοναχών. Αυτό ήταν το επίπεδο του Όρους, ανάλογο με την αμορφωσιά, τον φανατισμό και τα ανομολόγητα πάθη των καλογήρων. Ο Θέμος Κορνάρος, στο σχετικό βιβλίο του («Άγιον όρος, Οι Άγιοι χωρίς μάσκα», εκδ.Χρόνος Αθ.1977)), κάτω από τον τίτλο «Πνευματική παραγωγή του όρους», παραθέτει το αισχρό απόσπασμα του Νικόδημου που μπήκε στον υπότιτλο αυτού του άρθρου. Ζητώ συγγνώμη αλλά αυτό είναι το επίπεδο των αγίων του Άθω, που θαυμάζουν οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, οι βουλευτές του Λάος και η κα Κανέλλη του ΚΚΕ, που όπως διάβασα στην «Εποχή» (28.12), το καταγγέλει.ο συγγραφέας Βασίλης Αλεξάκης (και αυτό σιωπά) πως χρηματοδοτήθηκε από το Βατοπέδιο.

Εμπνευστές του προβλήματος των μνημοσύνων ήταν αυτοί που αποκλήθηκαν ειρωνικά Κολλυβάδες, που εξελίχθηκαν σε κίνημα που επιδίωξε την αναβίωση της σκοτεινής ησυχαστικής παράδοσης των ομφαλοσκόπων και πολέμησε τον Διαφωτισμό. Φαίνεται μάλιστα, πως παρακάμπτοντας το φαναριώτικο πατριαρχείο απέκτησε απ’ευθείας πρόσβαση στην Υψηλή Πύλη, με το κήρυγμα της εθελοδουλείας στον Σουλτάνο, που τόσο το είχε ανάγκη εξ’αιτίας του κοινού εχθρού, δηλαδή

Αι επιπτώσεις του κινήματος των Κολλυβάδων εις τον δημόσιον βίον της Νοτίου Βαλκανικής υπήρξαν ευεργετικαί δια την Ορθοδοξίαν. Εις την εικόνα ευλαβής τ. αρχηγός βαλκανικού κράτους, τ. Ανώτατος Δικαστικός, φέρων τον Σταυρόν του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου και άλλα ιερά εργαλεία Του.

της Γαλλικής Επανάστασης (Αποστολόπουλος Δ.Γ. «Φαναριώτες», Εθν. Ίδρ. Ερευνών, 2003). Η ιστορία τους ξεκίνησε το 1754 οπότε η Σκήτη της Αγ.Άννας συγκέντρωνε χρήματα πουλώντας μνημόσυνα σε πιστούς. Για να λειτουργήσει η προσοδοφόρα βιομηχανία των μνημοσύνων και να προλάβει να βγάλει από την Κόλαση τους συγγενείς των πελατών, έπρεπε να τα κάνουν εκτός από το καθιερωμένο Σάββατο και τις Κυριακές. Οι παραδοσιακοί θέλεις από εμμονή στο γράμμα των Κανόνων θέλεις από την παθολογική εριστικότητα που αποκτούν οι ανέραστοι, αντέδρασαν δυναμικά θέτοντας ζητήματα συνειδησιακά, αφού η Κυριακή ως αναστάσιμη ημέρα δεν χωρούσε μνημόσυνα. Το πατριαρχείο, πάντα προοδευτικό σε ότι είχε να κάνει με το χρήμα, που είχε συμφέρον από καλοπληρωμένα φαναριώτικα κυριακάτικα μνημόσυνα πήρε το μέρος των καινοτόμων. Η μονή της Λαύρας στην οποία υπάγονταν οι Κολλυβάδες, διέταξε να μη τους δέχονται στο μύλο πράγμα που ήταν πλήγμα για τη διατροφή τους. Στο διωγμό τους πρωτοστάτησαν οι πρώην Κων/λεως και Χαλεπίου Κύριλλος και Γεννάδιος που σχόλαζαν στο Όρος. Μία καθαρά εμπορική απάτη όπως είναι τα μνημόσυνα (αφού «εν τω Άδη ουκ εστί μετάνοια»), πέρασε από το φίλτρο του φανατισμού και εξελίχθηκε σε δογματικό πόλεμο. Το Άγιο όρος κατέφυγε στο παραδοσιακό βυζαντινό του οπλοστάσιο με το οποίο η Εκκλησία έλυνε τις διαφορές. Την ωμή και αιματοβαμμένη βία. Αυτήν είχε χρησιμοποιήσει και ο παναγιώτατος πατριάρχης Ιωάννης Βέκκος που είχε διατάξει το πνίξιμο του ηγούμενου του Βατοπεδίου Ευθύμιου και τον απαγχονισμό 12 μοναχών ενώ άλλους υπέβαλε σε βασανιστήρια. Αργότερα με τη σειρά του φυλακίστηκε κι αυτός και πέθανε στο φρούριο του Αγίου Γεωργίου, το 1297, επειδή υποστήριζε την «αίρεση» της Ένωσης με τον πάπα, το μέγιστο των αμαρτημάτων.

Παραμονή των αγ.Πάντων λοιπόν το 1773, οι μοναχοί της Αγ.Άννας πλήρωσαν κάποιον αρχιληστή Μάρκο, του έδωσαν τα ονόματα πολλών Κολλυβάδων, με εντολή να δολοφονηθούν. «Οι ληστές κατέβασαν τον παπα – Παϊσιο και τον γέροντα Θεοφάνη στο γιαλό, όπου είχαν το πλοίο τους, έδεσαν πέτρες στο λαιμό τους, ανοίχθηκαν λίγο και, λέγοντάς τους: “Σκυλιά, γιατί δεν θέλετε να κάνετε κόλλυβα τις Κυριακές, όπως λέγουν οι Πατριάρχες και οι πνευματικοί του Όρους;” τους έριξαν από το πλοίο στη θάλασσα, μπροστά στα μάτια όλου του πλήθους των μοναχών της Νέας Σκήτης…». http://www.zephyr.gr/STJOHN/riza23.htm

Το 1776, ο Σωφρόνιος Β΄ συγκάλεσε Μεγάλη Σύνοδο που καταράστηκε τους Κολλυβάδες «…εν βάρει αργίας και αλύτου αφορισμού». Κυνηγημένοι οι αποκαλούμενοι και Σαββατιανοί, βρήκαν καταφύγιο στα νησιά του Αιγαίου, δηλητηριάζοντας την πλέμπα με το υπερσυντηρητικό τους πνεύμα, που εξαπλώθηκε ακόμη σε Ρουμανία και Ρωσία.

Mέ τις εκδόσεις τους («Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών», κλπ) συνέδεσαν το κίνημά τους με τους μυστικούς και τους ησυχαστές φωτοσβέστες του 14ου αιώνα. Η μεγάλη απήχηση που είχαν σε έναν κόσμο που η αμάθεια τον έκαναν έτοιμο να πιστέψει κάθε διαβολή κατά των δυτικών, και τα γερά θεμέλια της παράδοσης που δημιούργησαν, εξανάγκασε αργότερα το πατριαρχείο, που πάντα είχε για γνώμονα μοναδικό το οικονομικό και εξουσιαστικό του συμφέρον, να ανακρούσει πρύμναν.  Άλλωστε με τα κηρύγματά τους υπέρ της υποταγής στην Εξουσία, με τις επιθέσεις κατά της δυτικής παιδείας, κατά των φιλοσόφων και των διαφωτιστών, κατά της Γαλλικής Επανάστασης κλπ, προσέφεραν τεράστιες υπηρεσίες στο Σουλτάνο και στον πατριάρχη. Oι σχέσεις του Όρους με το πατριαρχείο διαταράχθηκαν ξανά κυρίως για οικονομικούς λόγους και τον 19ο αιώνα και έφθασαν σε διακοπή της επικοινωνίας ( 1860-78 ) για να αποκατασταθούν το 1912. Κορυφαίοι μάλιστα Κολλυβάδες, όπως ο Μακάριος Νοταράς και το βαρύ πυροβολικό του σκοταδισμού οι Αθανάσιος Πάριος και Νικόδημος Αγιορείτης, κηρύχτηκαν άγιοι.

Αμούστακος μοναχός του Αγ. Όρους Φωτ.1905

Ο άγ.Αθανάσιος ο Πάριος αποκαλεί τον Βολταίρο «παμμίαρο, κατάπτυστο, τρισκατάρατο, ασελγέστατο, θεομίσητο, αθεώτατο, κατάπτυστο». Ο ίδιος συνιστούσε να μην πηγαίνουν οι Έλληνες ούτε για εμπόριο στη Δύση. Το 1819 μάλιστα εκδόθηκε πατριαρχική εγκύκλιος που απαγόρευε την επικοινωνία των ορθοδόξων με τους δυτικούς μη επιτρέποντας ακόμη και την είσοδο «εις τας φραγκικάς λοταρίας και καφεταρίας» (Φ.Ηλιού «Τύφλωσον Κύριε τον Λαόν Σου.», εκδ.Πορεία 1988). Ο Διον.Θερειανός, στο έργο του «Αδ.Κοραής» (1889), γράφει πως «όσοι απεδήμουν εις τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια…ώφειλον άμα επανερχόμενοι…να κηρύξωσιν από του άμβωνος ότι επαλινόστησαν ως…πειθήνια τέκνα της Ορθοδόξου Εκκλησίας». O Ζαχαρίας Lingenthal επισκέφτηκε το 1838 τον αγ.Γρηγόριο Ε΄. Η φιλική για τον πατριάρχη περιγραφή του, αποδεικνύει την καλή του διάθεση. Παρ’όλ’αυτά δεν μπορεί να κρύψει την άποψη του Γρηγόριου για τις σπουδές στη Δύση: «Όσον όμως αφορά τον κλήρο….δεν συνιστάται καθόλου ν’αυξήσουν τις γνώσεις τους με τη μέθοδο αυτή διότι η αγνότητα της πίστεώς τους διατρέχει τον κίνδυνο να μιανθεί….» (Π.Κ.Ενεπεκίδη «Τραπεζούντα ….», Ωκεανίδα-1989). Δεν χρειάζεται φαντασία για να αντιληφθεί κανείς πόσο κόστισε αυτός ο αποπνικτικός φραγμός που υψώθηκε από πατριάρχες σαν τον αγιορείτη έμπορο συγχωροχαρτιών αγ.Γρηγόριο Ε΄, ένθερμο δημεγέρτη των πιστών για την υπεράσπιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1807) από τους αιρετικούς Άγγλους, που ξόδεψε υπέρογκα ποσά για να αγοράσει 3 φορές το θρόνο του και εμπόδιζε να σπουδάσουν στη Δύση εκατοντάδες φιλομαθείς νέοι που θα διαφώτιζαν με τη σειρά τους το λαό. Επιγραμματικά, το πνεύμα του πατριαρχείου εκφράσθηκε από το φαναριώτη στιχοπλόκο Κάλφογλου (1794):

««Εκκλησίας και νηστείας, προσευχάς και τα λοιπά
κάθε νέος φωτισμένος’ς το εξής δεν αγαπά……
Οθεν με αυτά τα φώτα, με φραντζέζικα χαρτιά
αναιδώς οι νέοι βάζουν εις τα σπίτια των φωτιά…».

Είναι αστείο πως σήμερα η κερδοφόρα βιομηχανία μεταθανάτιας σωτηρίας ψυχών λειτουργεί σχεδόν αποκλειστικά τις Κυριακές. Οι θεολογικές αντιρρήσεις πετάχτηκαν χωρίς προσχήματα εκεί που ανήκαν, στο καλάθι των σκουπιδιών. Ταυτόχρονα αυτοί που ξεσήκωσαν με αυτό το πρόσχημα εμφύλιο πόλεμο τιμούνται ως Άγιοι χωρίς αιδώ.

Ζητάμε, θα πει κανείς, σοβαρότητα από μαφιόζους καλόγερους που φέρονται να εκβιάζουν τους υψηλούς καλεσμένους τους με κάμερες: «Η περίεργη φήμη που θέλει τους φιλοξενούμενους της Μονής να είναι καταγεγραμμένοι από κρυφές κάμερες…Οι φήμες κάνουν λόγο για βιντεοσκόπηση ανώτατου κυβερνητικού παράγοντα (της εποχής που έγινε ηβιντεοσκόπηση) και εν ενεργεία κρατικού λειτουργού, τους οποίους συνδέει η μεταξύ τους φιλία Και δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς για το πόσο επικίνδυνο είναι αυτό για τη χώρα… …