ΠΟΙΟΙ ΡΥΘΜΙΖΟΥΝ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

.           Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τὸ 2018 ἀποτελεῖται ἀπὸ ἐννέα Πατριαρχεῖα καὶ πέντε Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες. Ἀπὸ τὰ ἐννέα Πατριαρχεῖα τὰ τέσσερα (Κωνσταντινουπόλεως, Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καὶ Ἱεροσολύμων) εἶναι τὰ πρεσβυγενῆ καὶ τὰ ὑπόλοιπα νεότερα. Ἡ κατάστασή τους εἶναι συνοπτικὰ ἡ ἀκόλουθη:
.           1. Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Βρίσκεται στὴν Τουρκία ὑπὸ ἰδιότυπη ἰσλαμικὴ κοινοβουλευτικὴ δημοκρατία. Ὁ πληθυσμός της εἶναι 80 ἑκατομμύρια. Θρησκευτικὰ τὸ Τουρκικὸ κράτος θεωρεῖ ὅτι τὸ 99% εἶναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Προφανῶς ἀγνοεῖ τὴν ἰσχυρότατη παρουσία τῶν Ἀλεβιτῶν, οἱ ὁποῖοι, κατὰ τὴν ἐκτίμηση ἔρευνας τοῦ κρατικοῦ γαλλικοῦ Ρ/Σ France Culture, εἶναι μεταξὺ 10 καὶ 20 ἑκατομμυρίων. Σουνίτες εἶναι στὴν πλειονοψηφία τους οἱ Κοῦρδοι τῆς Τουρκίας, οἱ ὁποῖοι ὑπολογίζονται σὲ 20 ἑκατομμύρια. Ὡς πρὸς τοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς στὴν Τουρκία, κατὰ τὴν ἐκτίμηση τοῦ Ἐπισκόπου τοῦ Πατριαρχείου Κυρίλλου (Συκῆ), ὅπως τὴν ἐξέφρασε στὸν ρωμαιοκαθολικὸ ἑλβετικὸ ἠλεκτρονικὸ πυλώνα cath.ch στὶς 2 Νοεμβρίου 2016, αὐτοὶ εἶναι 3.000-5.000, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ περισσότεροι δὲν εἶναι Ἕλληνες. Εἰδικότερα, ὅπως εἶπε, χάρη στοὺς Ρώσους ποὺ ἔχουν ἐγκατασταθεῖ στὴ Σμύρνη ὑπάρχει ἐκεῖ ἐκκλησιαστικὴ ζωή. Τὸ πολιτικὸ καθεστὼς συμπεριφέρεται πρὸς τὸ Πατριαρχεῖο ἀπὸ τυπικὰ ἕως ἐχθρικά. Οἱ σχέσεις Τουρκίας – Ἑλλάδος ἐπηρεάζουν τὶς σχέσεις Φαναρίου – Τουρκίας.

.           2. Πατριαρχεῖο τῆς Ἀλεξανδρείας. Βρίσκεται ὑπὸ αὐταρχικὸ ἰσλαμικὸ καθεστώς. Τὸ Ὀρθόδοξο ποίμνιο στὴν Αἴγυπτο ὑπολογίζεται ὅτι εἶναι περίπου ἴσο μὲ αὐτὸ τῆς Τουρκίας. Οἱ Χριστιανοὶ Κόπτες (Μονοφυσίτες) ὑπολογίζονται στὸ 10% τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ, ποὺ εἶναι 95 ἑκατομμύρια καὶ ποὺ στὸ σύνολό τους εἶναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Τὸ σημερινὸ πολιτικὸ καθεστὼς θεωρεῖται φιλικὸ πρὸς τὸ Πατριαρχεῖο καὶ ὅτι τὸ προστατεύει, ὅπως καὶ τοὺς Κόπτες, ἀπὸ τοὺς ἐξτρεμιστὲς ἰσλαμιστές.

.           3. Πατριαρχεῖο τῆς Ἀντιοχείας. Βρίσκεται ὑπὸ τὸ αὐταρχικὸ καθεστὼς τοῦ προέδρου Ἄσαντ. Ὁ πόλεμος ἔχει μειώσει πολὺ τὸ ποίμνιό του. Πρὸ τοῦ πολέμου ὑπολογιζόταν στὸ 10% περίπου τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ, ἢ σὲ 1,5 ἑκατομμύρια. Ὁ πρόεδρος Ἄσαντ ἀνήκει στὴν θρησκευτικὴ ὁμάδα τῶν Ἀλαουιτῶν, θρησκευτικὴ παραφυάδα τῶν Σιιτῶν, ποὺ εἶναι περίπου τὸ 15% τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ. Οἱ ὑπόλοιποι εἶναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι. Τὸ καθεστὼς Ἄσαντ εἶναι φιλικὸ πρὸς τοὺς Χριστιανοὺς καὶ αὐτοί, κατὰ τὸν πόλεμο, τὸν ὑποστήριξαν. Οἱ ἰσλαμιστὲς ἀντάρτες ἐπέφεραν μεγάλες καταστροφὲς στοὺς Ναοὺς τῶν Χριστιανῶν, καὶ φόνευσαν πολλούς. Ἐπίσης ἀπήγαγαν καὶ Ἐπισκόπους, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὸν κατὰ σάρκα ἀδελφό του σημερινοῦ Πατριάρχου Ἀντιοχείας Ἰωάννου.

.           4. Πατριαρχεῖο τῶν Ἱεροσολύμων. Ἡ ἕδρα του βρίσκεται στὸ Ἰσραήλ, τὸ ποίμνιο ἁπλώνεται στὶς παλαιστινιακὲς περιοχὲς καὶ στὴν Ἰορδανία. Τὸ Ἰσραήλ, μὲ σημερινὸ πληθυσμὸ 8,2 ἑκατομμύρια, εἶναι δημοκρατία ὑπὸ τὴν ἰσχυρότατη πάντως παρουσία καὶ ἐπιρροὴ τῆς ἑβραϊκῆς θρησκείας, ποὺ εἶναι τὸ οὐσιῶδες χαρακτηριστικὸ τῆς ταυτότητάς του. Στὸ Ἰσραὴλ τὸ Ἑλληνορθόδοξο Πατριαρχεῖο Ἱεροσολύμων ἀντιμετωπίζει σοβαρὰ προβλήματα ἀπὸ τὸν κρατικὸ γεωπολιτικὸ σχεδιασμὸ καὶ τὶς ἐπιδιώξεις τῶν σιωνιστῶν ἐποίκων. Στὴν Παλαιστίνη καὶ στὴν Ἰορδανία τὰ πολιτικὰ καθεστῶτα εἶναι ἰσλαμικὰ αὐταρχικά, ἀλλὰ τὸ Πατριαρχεῖο διατηρεῖ μαζί τους μία καλὴ σχέση. Μπορεῖ εὔθραυστη, ἀλλὰ καλή. Μέχρις ὥρας. Τὸ ποίμνιο εἶναι ἐν πολλοῖς ἀραβο-ορθόδοξο. Δὲν ὑπάρχουν ἐπίσημα στοιχεῖα γιὰ τὸν σημερινὸ ἀριθμὸ τῶν Ὀρθοδόξων στὸ Ἰσραὴλ καὶ στὰ Παλαιστινιακὰ ἐδάφη. Ὑπολογίζονται σὲ 200.000. Στὴν Ἰορδανία τὰ ἐπίσημα στοιχεῖα ἀναφέρουν ὅτι εἶναι τὸ 2,2% τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ, ποὺ εἶναι ὀκτὼ ἑκατομμύρια, ἢ 180.000 περίπου. Οἱ Ἕλληνες κληρικοὶ καὶ μοναχοὶ τοῦ Πατριαρχείου εἶναι ὀργανωμένοι ὡς εἰς Μοναστήρι. Διατηροῦν τὸν ἔλεγχο καὶ ἔχουν τὴν εὐθύνη τῆς προστασίας τῶν Παναγίων προσκυνημάτων. Τὸν τελευταῖο καιρὸ μὲ τοὺς Ρωμαιοκαθολικοὺς καὶ τοὺς Ἀρμενίους ὑπάρχει εἰρήνη καὶ συνεργασία ἔναντι τῶν ζητημάτων, οἰκονομικῶν καὶ ἐδαφικῶν, ποὺ ἐγείρονται ἀπὸ τοὺς Ἰσραηλινούς.

.           5. Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας. Ἡ ἕδρα του εἶναι σὲ Ὀρθόδοξο κράτος μὲ εἰδικοῦ τύπου Προεδρικὴ Δημοκρατία. Τὸ ποίμνιο εἶναι τὸ 90% ὅσων δηλώνουν θρησκευόμενοι. Ὁ πληθυσμὸς τῆς Ρωσίας ὑπολογίζεται στὰ 150 ἑκατομμύρια περίπου. Εἶναι ὁ πολυπληθέστερος στὴν Εὐρώπη καὶ ἡ ἔκτασή της εἶναι ἡ μακρὰν μεγαλύτερη στὸν κόσμο. Τὸ Πατριαρχεῖο ἐνισχύεται παντοιοτρόπως ἀπὸ τὴν Ρωσικὴ κυβέρνηση καὶ τὸ ἴδιο στηρίζει τὴν γεωπολιτική της.

.           6. Πατριαρχεῖο τῆς Σερβίας. Τὸ Πατριαρχεῖο ἔχει ἕδρα τὸ Σερβικὸ κράτος, ποὺ ἀναγνωρίζει τὴν Ὀρθοδοξία ὡς τὸ κύριο συστατικὸ τῆς ταυτότητάς του. Στὰ δέκα περίπου ἑκατομμύρια τῶν Σέρβων σχεδὸν τὸ σύνολο εἶναι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Οἱ σχέσεις μὲ τὴν Κυβέρνηση ἀδελφικές.

.           7. Πατριαρχεῖα Ρουμανίας, Βουλγαρίας καὶ Γεωργίας. Τὰ ἴδια μὲ τὴν Σερβία ἰσχύουν γιὰ τὰ Πατριαρχεῖα Ρουμανίας, Βουλγαρίας καὶ Γεωργίας. Τὰ κράτη εἶναι Ὀρθόδοξα, μὲ ἀναγνώριση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας ὡς κύριου συστατικοῦ της ταυτότητάς τους καὶ ὡς ὀντότητας πνευματικῆς ποὺ διατήρησε τὴν ἐθνική τους ταυτότητα κατὰ τὶς δοκιμασίες ποὺ πέρασαν στὸ διάβα τῆς Ἱστορίας. Οἱ κυβερνήσεις τῶν ἐν λόγῳ χωρῶν διατηροῦν καλὲς σχέσεις μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἔχοντας ἕνα ρόλο προστατευτικό, ποὺ ὅμως μετατρέπεται μερικὲς φορὲς σὲ ἐργαλεῖο χειραγώγησης. Καὶ στὶς χῶρες αὐτὲς σχεδὸν τὸ σύνολο ὅσων πιστεύουν στὸν Θεὸ εἶναι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Ἡ Ρουμανία καὶ ἡ Βουλγαρία κατέστησαν μέλη τοῦ ΝΑΤΟ καὶ τῆς ΕΕ, καὶ αὐτὸ μπορεῖ στὸ μέλλον νὰ προκαλέσει προβλήματα στὴ σχέση μεταξὺ Πολιτείας καὶ Ἐκκλησίας, ἰδιαίτερα στὰ ζητήματα Βιοηθικῆς, τῆς Ἠθικῆς. Ἡ Γεωργία ἐπιδιώκει νὰ ἐνταχθεῖ στὴν ΕΕ καὶ στὸ ΝΑΤΟ, ἀλλὰ ἡ θέλησή της προσκρούει στὴ γεωπολιτικὴ τῆς Ρωσίας.

.           8. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Κύπρου ἀνήκει σὲ μία δυτικὴ προεδρικὴ Δημοκρατία πληγωμένη ἀπὸ τὴν κατοχὴ τοῦ 40% τοῦ ἐδάφους της ἀπὸ τὴν Τουρκία. Τὸ σύνολο τοῦ ποιμνίου της, περίπου 800.000, εἶναι Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι, πού, ὅπως ὁ ἁπανταχοῦ Ἑλληνισμός, πιστεύουν ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι τὸ κύριο στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς τους. Λόγῳ τῆς οἰκονομικῆς της εὐρωστίας ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει ἐξάρτηση ἀπὸ τὸ Κυπριακὸ κράτος καὶ μπορεῖ νὰ ὁμιλεῖ ἐλευθέρως, χωρὶς νὰ φοβᾶται ἀντίποινα. Ἡ κυβέρνηση τῆς Κύπρου ἀκολουθεῖ τὴν Ἑλλάδα στὰ δῆθεν προοδευτικὰ ἀνοίγματά της στὰ κοινωνικὰ καὶ ἠθικὰ ζητήματα.

.           9. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος δραστηριοποιεῖται σὲ μία δυτικοῦ τύπου προεδρευόμενη Δημοκρατία. Οἱ Ἕλληνες, σὲ ποσοστὸ πάνω ἀπὸ τὸ 90%, εἶναι Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ πιστεύουν ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο μέρος τῆς ἰδιοπροσωπίας τους. Ἡ Κυβέρνηση Σημίτη θέλησε νὰ ἐξοστρακίσει τὴν Ἐκκλησία ἀπὸ τὴν κοινωνία, μὲ τὴν ἰδεολογικὴ ψευδαίσθηση ὅτι ἔτσι αὐτὴ θὰ «ἐκσυγχρονιζόταν» καὶ θὰ γινόταν «προοδευτική». Στὴν οὐσία ἡ «Πρόοδος», ποὺ ἐπιχείρησε νὰ ἐπιβάλει, εἶναι οἱ ἐπιταγὲς τῶν ἰσχυρῶν – τῆς Δύσης – κρατῶν καὶ τῶν λόμπις. Ἡ κυβέρνηση Τσίπρα ἰδεολογικὰ συμπλέει μὲ τὸ Σημιτικὸ ΠΑΣΟΚ. Οἱ τελευταῖες ἐξελίξεις δείχνουν μία προσωπικὴ σχέση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Ἱερωνύμου μὲ τὸν Πρωθυπουργὸ Ἀλ. Τσίπρα, μὲ πολλὲς δημόσιες φιλοφρονήσεις μεταξύ τους. Τὰ ὅσα πάντως συμφώνησαν προκαλοῦν σοβαρὰ κοινωνικά, ἰδιαίτερα στοὺς κληρικοὺς καὶ στὶς οἰκογένειές τους, καὶ ἐκκλησιαστικὰ προβλήματα, εἰδικότερα στὶς ἤδη τεταμένες σχέσεις μὲ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο καὶ στὶς Μονές, στὶς ὁποῖες θὰ ὑπάρξει σοβαρὸ ζήτημα ἐπιβίωσης. Ἡ χωρὶς οὐσιαστικὸ ἀντίκρισμα ἀπαλλοτρίωση τῆς μοναστηριακῆς περιουσίας σήμερα, μὲ τὴν ἐνθουσιωδῶς μάλιστα σύμφωνη γνώμη τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Ἱερωνύμου, εἶναι μεγαλύτερη ἀπὸ αὐτὴν ποὺ ἐπέβαλαν οἱ Βαυαροὶ τὸ 1833.

.           10. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Πολωνίας εἶναι μικρὴ μειοψηφία σὲ ἕνα ρωμαιοκαθολικὸ κράτος. Οἱ Πολωνοί, περίπου 38,5 ἑκατομμύρια, θεωροῦν ὡς κύριο συστατικὸ στοιχεῖο τῆς ταυτότητάς τους τὸν Ρωμαιοκαθολικισμό. Λόγῳ τῆς θρησκευτικῆς ἀντίθεσής τους πρὸς τοὺς Ὀρθοδόξους Ρώσους ἔχουν ἕναν φανατισμὸ ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων. Ἡ εἴσοδος τῆς Πολωνίας στὴν ΕΕ καὶ στὸ ΝΑΤΟ, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἰδιαίτερη διπλωματικὴ ἱκανότητα τοῦ ἡγέτη τῆς Ὀρθόδοξης Πολωνικῆς Ἐκκλησίας Σάββα ἀποτρέπει σὲ μεγάλο βαθμὸ τὴ δυσμενῆ μεταχείριση τῶν Πολωνῶν Ὀρθοδόξων. Πάντα ὅμως ὑφίσταται τὸ ἀγκάθι τῆς σὲ βάρος τους δράσης τῶν Οὐνιτῶν.

.           11. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Ἀλβανίας βρίσκεται σὲ ἕνα κράτος, ποὺ ἐκσυγχρονίζεται μὲ μεγάλη δυσκολία. Σύμφωνα μὲ τὸ Σύνταγμα τῆς χώρας ἡ Ἀλβανία εἶναι οὐδετερόθρησκη. Οἱ ἐξισλαμισμένοι Ἀλβανοὶ ἀποτελοῦν τὸ 55% τῶν 3.000.000 πολιτῶν του. Τὸ ἀλβανικὸ κράτος εἶναι μέλος τοῦ ΝΑΤΟ ἀπὸ τὸ 2009 καὶ ἐπιδιώκει νὰ ἐνταχθεῖ στὴν ΕΕ. Διάκειται ἀρνητικὰ πρὸς τοὺς Ὀρθόδοξους Ἕλληνες καὶ αὐτὸ ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στὶς σχέσεις τῶν δύο χωρῶν. Οἱ πιέσεις τῆς ἀλβανικῆς κυβέρνησης νὰ ἑξαλβανιστεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ νὰ ἀποκοποῦν οἱ χιλιάδες τῶν Ἑλλήνων μελῶν της ἀπὸ τὴν Ἑλληνική τους παράδοση ἀναμένεται νὰ ἐνταθεῖ τὰ προσεχῆ χρόνια.

.           12. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία Τσεχίας – Σλοβακίας εἶναι μία μικρὴ θρησκευτικὴ μειονότητα στὶς δύο αὐτὲς χῶρες. Οἱ κάτοικοι τῆς Τσεχίας εἶναι στὴν πλειοψηφία τους ἄθρησκοι καὶ τῆς Σλοβακίας Ρωμαιοκαθολικοί. Τὰ δύο κράτη εἶναι μέλη τῆς ΕΕ. Οἱ σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὶς δύο Κυβερνήσεις εἶναι οὐδέτερες. Τὰ προβλήματα μὲ τὴν Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία καὶ εἰδικότερα μὲ τοὺς Οὐνίτες ἔχουν μερικῶς ξεπεραστεῖ, σὲ σχέση μὲ τὸ παλαιότερο μίσος ποὺ ὑπῆρχε μεταξύ τους κατὰ τὶς προηγούμενες δεκαετίες.

.           Οἱ Προκαθήμενοι τῶν Ὀρθοδόξων Πατριαρχείων καὶ Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν εἶναι οἱ ἀκόλουθοι, μὲ τὴ χρονολογία ἐκλογῆς τους καὶ τὴν ἡλικία τους:
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, 1991, 78 ἐτῶν
Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας Θεόδωρος, 2004,  64 ἐτῶν
Πατριάρχης Ἀντιοχείας Ἰωάννης, 2013,  63 ἐτῶν
Πατριάρχης Ἱεροσολύμων Θεόφιλος, 2005, 66 ἐτῶν
Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος, 2009,  72 ἐτῶν
Πατριάρχης Σερβίας Εἰρηναῖος, 2010, 88 ἐτῶν
Πατριάρχης Ρουμανίας Δανιὴλ, 2007, 67 ἐτῶν
Πατριάρχης Βουλγαρίας Νεόφυτος,  2013, 73 ἐτῶν
Πατριάρχης Γεωργίας Ἠλίας, 1977, 85 ἐτῶν
Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος, 2006, 77 ἐτῶν
Ἀρχιεπίσκοπος Ἑλλάδος Ἱερώνυμος, 2008, 80 ἐτῶν
Μητροπολίτης Πολωνίας Σάββας, 1987, 80 ἐτῶν
Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλβανίας Ἀναστάσιος, 1992, 89 ἐτῶν
Ἀρχιεπίσκοπος Τσεχίας – Σλοβακίας, 2013, 40 ἐτῶν
.           Οἱ ἐν λόγῳ Πρωθιεράρχες, πέντε ἀπὸ 80 ἕως 89 ἐτῶν, τέσσερις ἀπὸ 70 ἕως 79 ἐτῶν, τέσσερις 60 ἕως 69 ἐτῶν καὶ ἕνας 40 ἐτῶν ἔχουν τὴν εὐθύνη ἔναντι τῶν ἑπόμενων γενιῶν γιὰ τὴν κατάσταση τῆς Ὀρθοδοξίας.