Κατάλυση νηστείας

Κατάλυσις νηστείας σε όλα τις Τετάρτες και τις Παρασκευές επιτρέπεται κατά τις εξής περιπτώσεις:

1) Από 25ης Δεκεμβρίου μέχρι 4ης 'Ιανουαρίου

2)Από της Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι της Κυριακής του Άσωτου

3) Κατά την εβδομάδα της Τυροφάγου (τυρού μόνο και φων ουχί όμως και κρέατος, όπερ κατά την εβδομάδα ταύτην ου καταλύεται)

4) Κατά την εβδομάδα της Διακαινησίμου

5) Κατά την εβδομάδα του Αγίου Πνεύματος.

Κατά τας Τετάρτας και Παρασκευάς, κατά τας οποίας συμπίπτουν Δεσποτικαί ή Θεομητορικαί ή και Αγίων εορταί, επιτρέπεται κατάλυσις γενική μεν εις ενίας περιπτώσεις, μερική δε εις ετέρας. Αι περιπτώσεις αύται, αι εις εκάστην εορτήν αφορώσαι, εμφαίνονται λεπτομερώς, έν διττοΐς πίναξιν, ετέρω διά τας ακινήτους εορτάς και ετέρω διά τας κινητάς τοιαύτας τας εκ του Πάσχα εξαρτωμένας.

Κατά την τεσσαρακοστήν των Χριστουγέννων, επιτρέπεται κατάλυσις ιχθύος, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής μέχρι της 17ης Δεκεμβρίου. από δε της 18ης μέχρι της 24ης Δεκεμβρίου επιτρέπεται κατάλυσις οίνου και ελαίου (Πηδάλιων 1982, ύποσημ. εις ερμηνεία ξθ 'κανόνος των Αγίων Αποστόλων, σελ. 93 -94).

Επίσης, καθ' άπαντα τα Σάββατα και τας Κυριακάς του όλου ενιαυτού δεν επιτρέπεται νηστεία οίνου και ελαίου πλην μόνου του Μεγάλου Σαββάτου.

ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟΝ

Των ακινήτων εορτών των τιμωμένων δι' αργίας, καταλύσεως η νηστείας

            ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ                       ΚΑΤΑΛΥΣΙΣ

1          Περιτομή Ιησού Χριστού, Βασιλείου του Μεγάλου              Εις πάντα

6          Τα Άγια Θεοφάνεια                 »

7          Σύναξις Ιωάννου του Προδρόμου                  Ιχθύος

16        Προσκύνησις αλύσεως  Άπ. Πέτρου             

17        Αντωνίου του Μεγάλου                      II

18        Αθανασίου και Κυρίλλου Πατριαρχών Αλεξανδρείας                      

20        Ευθυμίου του Μεγάλου                      II

22        Τιμοθέου Άπ. Αναστασίου Πέρσου               II

25        Γρηγορίου του Θεολόγου                   II

27        Ανακομιδή λειψάνου Ιωάννου του Χρυσοστόμου                 II

30        Των Τριών Ιεραρχών              II

            ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ                   

2          Υπαπαντή Ιησού Χριστού                  Ιχθύος

8          Θεοδώρου του Στρατηλάτου              Οίνου & Ελαίου

10        Χαραλάμπους Ιερομάρτυρος             

11        Βλασίου Ιερομάρτυρος                       II

17        Θεοδώρου του Τήρωνος                     II

24        Α' και Β' εύρεσις Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου               II

            ΜΑΡΤΙΟΣ                 

9          Των έν Σεβαστεία Άγιων Μαρτύρων              Οίνου & Ελαίου

25        Ευαγγελισμός της Θεοτόκου              Ιχθύος

26        Σύναξις Αρχαγγέλου Γαβριήλ             Οίνου & Ελαίου

            ΑΠΡΙΛΙΟΣ                

23        Γεωργίου του Τροπαιοφόρου              II

25        Μάρκου Αποστόλου και Ευαγγελιστού                     II

30        Ιακώβου Αποστόλου              II

            ΜΑΙΟΣ                      

2          Ανακομιδή λειψάνων Αθανασίου του Μεγάλου                    II

8          Ιωάννου του Θεολόγου                      Οίνου & Ελαίου

15        Παχωμίου του Μεγάλου, Αχίλλειου Λαρίσης                        II

21        Κωνσταντίνου και Ελένης                  II

25        Γ' Εύρεσις της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου                   

            ΙΟΥΝΙΟΣ                  

8          Ανακομιδή λειψάνου Θεοδώρου Στρατηλάτου                      II

11        Βαρθολομαίου και Βαρνάβα. Άξιον Εστίν                 II

24        Γενέθλιον Ιωάννου του Προδρόμου              Ιχθύος

29        Πέτρου και Παύλου                Ιχθύος

30        Ή Σύναξις των 12 Αποστόλων                       Οίνου & Ελαίου

            ΙΟΥΛΙΟΣ                  

1          Κοσμά και Δαμιανού Αναργύρων                  II

2          Κατάθεσις εσθήτος Θεοτόκου                        Οίνου & Ελαίου

17        Μαρίνης Μεγαλομάρτυρος                 II

20        Ηλιού του Θεσβίτου               II

22        Μαρίας της Μαγδαληνής                     II

25        Κοίμησις Αγίας Άννης                        II

26        Παρασκευής Ερμολάου                      II

27        Παντελεήμονος                       II

            ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ                       

6          Μεταμόρφωσις του Σωτήρος              Ιχθύος

15        Κοίμησης Θεοτόκου               Η

29        Αποτομή Κεφ. 'Ιωάννου του Προδρόμου                  Νηστεία

31        Κατάθεσις Τιμίας Ζώνης Θεοτόκου               Οίνου & Ελαίου

            ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ                   

1          Αρχή της ινδίκτου, Συμεών Στυλίτου             II

6          Ανάμνησις θαύματος Αρχιστρατήγου Μιχαήλ                       II

8          Γενέθλιον Θεοτόκου               Ιχθύος

9          Ιωακείμ και Άννης                  Οίνου & Ελαίου

13        Εγκαίνια Ναού Αναστάσεως, Κορνηλίου του εκατόνταρχου             II

14        Ύψωσις του Τιμίου Σταυρού              Νηστεία

20        Ευσταθίου και των συν αιτώ               II

23        Σύλληψις Ιωάννου του Προδρόμου               Οίνου κ Ελαίου

26        Μετάστασις 'Ιωάννου του Θεολόγου             II

            ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ            

6          Θωμά του Αποστόλου                        II

18        Λουκά του Ευαγγελιστού                   Οίνου & 'Ελαίου

23        Ιακώβου Αδελφοθέου                        II

26        Δημητρίου του Μυροβλήτου              II

            ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ           

1          Κοσμά και Δαμιανού των Αναργύρων                       II

8          Σύναξις ΑΡΧ. Μιχαήλ και Γαβριήλ                II

12        Ιωάννου του Ελεήμονος                     II

13        'Ιωάννου του Χρυσοστόμου               II

14        Φιλίππου Αποστόλου             Ιχθύος

16        Ματθαίου Αποστόλου και Ευαγγελιστού                   Οίνου & Ελαίου

21        Εισόδια Θεοτόκου                  Ιχθύος

25        Αικατερίνης Μεγαλομάρτυρος                       Οίνου και Ελαίου

30        Ανδρέου του Πρωτοκλήτου               II

            ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ                     

4          Βαρβάρας Μεγαλομάρτυρος 'Ιωάννου του Δαμασκηνού                   II

5          Σάββα του Ηγιασμένου                       II

6          Νικολάου Επισκόπου Μύρων            II

9          Σύλληψις Αγίας Άννης μητρός της Θεοτόκου                        II

12        Σπυρίδωνος Τριμυθούντος του Θαυματουργού                      II

15        Ελευθερίου Ιερομάρτυρος                  II

17        Δανιήλ προφήτου, Διονυσίου του Ζακύνθου              II

20        'Ιγνατίου του Θεοφόρου, Προεόρτια Χριστουγέννων                        II

25        Γέννησις Ιησού Χριστού                    Εις Πάντα

26        Σύναξις Θεοτόκου                   Εις πάντα

27        Στεφάνου Πρωτομάρτυρος                 II

ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ

Στον παραπάνω πίνακα όπου αναγράφεται κατάλυσις ιχθύος ισχύει ΜΟΝΟ για Τετάρτες, Παρασκευές και την Τεσσαρακοστή των Χριστουγέννων. Τις υπόλοιπες ημέρες τις εβδομάδος γίνεται κατάλυσις εις πάντα. Την 25η Μαρτίου γίνεται κατάλυσις ιχθύος όποια μέρα και αν συμπέσει.

ΠΙΝΑΚΑΣ

Ημερομενία    Εορταί του Πασχαλίου                        Κατάλυσις

                        ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ                      

21        Κυριακή          Τού Τελώνου και του Φαρισαίου                    Εις πάντα

28                    Του Ασώτου               Εις πάντα

                        ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ                   

3          Σάββατον         Προ της Απόκρεω Μνήμη Κεκοιμημένων (των ψυχών)                   

4          Κυριακή          Της Αποκρέω              Εις πάντα

10        Σάββατον         Των έν ασκήσει λα άντ ν των υχών)               Μ

11        Κυριακή          Της Τυροφάγου                       Τυρού & ώων

12        Δευτέρα           Καθαρά Δευτέρα                     Νηστεία

16        Παρασκ.          Α' Χαιρετισμοί                        Μ

17        Σάββατον         Θαύμα κολλυβάδων Αγίου Θεοδώρ.            

18        Κυριακή          Α' Νηστειών, της 'Ορθοδοξίας                       II

23        Παρασκ.          Β' Χαιρετισμοί                        Νηστεία

25        Κυριακή          Β' Νηστειών, Γρηγορίου του Παλα ά             Οίνου &Ελαίου

                        Μάρτιος                      

2          Παρασκ.          Γ' Χαιρετισμοί            Νηστεία

4          Κυριακή          Γ' Νηστειών, Σταυροπροσκ.               II

9          Παρασκ.          Δ' Χαιρετισμοί                        II

11        Κυριακή          Δ' Νηστειών. Ιωάννου της Κλίμακος             II

15        Πέμπτη            Της Ε' Έ δ. Του Μ. Κ νόνος                Νηστεία

17        Σάββατον         Της Ε' Έ δ. Του Ακαθίστου ύμνου                 Οίνου κι Έλαίου

18        Κυριακή          Ε' των Νηστειών, της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας               II

24        Σάββατον         Ή Ανάστασης του Λαζάρου               II

25        Κυριακή          Των Βαΐων                  Οίνου κι Ελαίου

26        Δευτέρα           Αρχή Μεγάλης Εβδομάδος                 Νηστεία

                        Απρίλιος                     

1          Κυριακή          ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΠΑΣΧΑ              Εις Πάντα

2-7       Δευτ. Σαβ.       Εβδομάς Διακαινήσιμος                      Εις Πάντα

6          Παρασκ.          Της Ζωοδόχου Πηγής             II

8          Κυριακή          Β' της Ψηλαφήσεως του Θωμά                       II

15        II         Γ των Μυροφόρων                  II

22        II         Δ' του Παραλύτου                   II

25        Τετάρτη           Της Μεσοπεντηκοστής                        'Ιχθύος

29        Πέμπτη            Ε' της Σαμαρείτιδος                 Εις πάντα

                        Μάιος             

6          Κυριακή          ΣΤ' του Τυφλού                       Εις πάντα

9          Τετάρτη           Της αποδόσεως του Πάσχα                 'Ιχθύος

10        Πέμπτη            Της Αναλήψεως του Σωτήρος             Εις πάντα

13        Κυριακή          Ζ' των Αγίων Πατέρων                       II

19        Σάββατον         Μνήμη Κεκοιμημένων (ψυχών)                     II

20        Κυριακή          Η' της Πεντηκοστής                II

21        Δευτέρα           Του Αγίου Πνεύματος            II

27        Κυριακή          Των Αγίων Πάντων                II

                        Ιούνιος           

3          Κυριακή          Των εν Αγίω Όρει διαλαμψάντων Πατέρων              II

Γεννάται όμως εύλογο το ερώτημα:

Οι νηστείες είναι υποχρεωτικές; Ποιοι πρέπει να τις τηρούν;

Ή απάντηση είναι όχι. Ό Κύριός μας δεν δεσμεύει και δεν επιβάλλει σε κανένα την τήρηση της νηστείας. Ή προτροπή του ή γενική είναι: «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι». Όστις θέλει. Εκείνος όμως που δε θα τηρήσει τις διατεταγμένες νηστείες της εκκλησίας μας, ας μην έχει την ψευδαίσθηση ότι ανήκει στον Κύριο. Λέγουν, δυστυχώς, πολλοί χριστιανοί. Τα εξερχόμενα βλάπτουν και όχι τα εισερχόμενα. Αυτό βέβαια είναι δικό τους δόγμα. Αν όμως κανείς παρατηρήσει τη ζωή τους, θα διαπιστώσει ότι οι αδελφοί μας αυτοί από τη μία πλευρά γεμίζουν την κοιλιά τους και από την άλλη πλευρά αποκτούν ένα στόμα απύλωτο.

Αναφέρθηκε παραπάνω ότι ό Κύριος δε μάς επιβάλλει τη νηστεία. Και είναι τούτο αληθές. στο σύνολο των χριστιανών υπάρχουν και οι αδελφοί μας εκείνοι που είναι ασθενείς και επιβάλλεται σ' αυτούς κατάλυση της νηστείας. Ή νηστεία έχει σκοπό να δαμάσει τις άτακτες ορμές και ορέξεις του σώματος και να ταπεινώσει τον άνθρωπο. Αν ή αρρώστια έχει, κατά θεία παραχώρηση, αναλάβει το έργο αυτό, τότε τί χρειάζεται ή νηστεία; οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να προσέρχονται στο ποτήριο της ζωής χωρίς νηστεία ή με ελάχιστη νηστεία κατά την κρίση πάντοτε του πνευματικού. 'Εξ άλλου στον Κατηχητικό λόγο του Ιερού Χρυσοστόμου που ακούγεται μία φορά το χρόνο, την ημέρα του Πάσχα, διαπιστώνουμε ότι μπορούν να κοινωνήσουν όσοι νηστεύουν, άλλα και όσοι δε νηστεύουν. «Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες». Ποιοι είναι οι μη νηστεύσαντες; Οι μη νηστεύσαντες είναι οι ασθενείς αδελφοί μας που λόγω ασθενείας απαγορεύεται σ'αύτούς αυστηρώς ή νηστεία.

Ποιος όμως διατύπωσε την εντολή αυτή της νηστείας; Κάποτε κάποιος νέος ήλθε στον πνευματικό και του λέγει: «Γέροντα, εγώ δεν παραδέχομαι το θεσμό της νηστείας. Τί πάει να πει νηστεία. Ό Θεός έδωσε όλα τα αγαθά να τα απολαμβάνει ό άνθρωπος. Κατά τη γνώμη μου ή νηστεία είναι κατασκεύασμα των καλογήρων και των παπάδων και θέλουν αυτοί να την επιβάλλουν και σε μάς».

Και ό γέροντας του αποκρίθηκε: «Τέλειωσες παιδί μου τη διδασκαλία στο γέροντά σου; να μιλήσω και εγώ τώρα. Άκουσε παιδί μου. Αυτά που μού λες είναι τελείως αβάσιμα και αυθαίρετα. Ή νηστεία είναι θεσμός ιερός της εκκλησίας μας. Νομοθετήθηκε στον Παράδεισο. Νήστευσαν οι προφήτες, ό Μωυσής, ό ίδιος ό Κύριος, οι άγιοι Απόστολοι, οι άγιοι της εκκλησίας μας και όλοι οι χαριτόβρυτοι Πατέρες. Ποιος λοιπόν είσαι εσύ που θέλεις να νομοθετήσεις αλλιώς; Τί είναι αυτά που λες; Ό Κύριος μάς έδωσε αυτήν την εντολή, μάλιστα δε μίλησε για τον τρόπο της νηστείας και είπε: «Όταν νηστεύετε μη γίνεσθε σαν τούς υποκριτές σκυθρωποί και περίλυποι. Διότι αλλοιώνουν τα πρόσωπα τους και προσλαμβάνουν όψη και έκφραση καταβεβλημένου από τις στερήσεις ανθρώπου, για να φανούν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν. Αληθινά λέγω ότι έλαβαν εξ ολοκλήρου από τούς επαίνους των ανθρώπων την αμοιβή τους. Συ όμως όταν νηστεύεις, άλειψε την κεφαλή σου και νίψε το πρόσωπο σου, ώστε να φαίνεσαι χαρούμενος και να μη φανείς στους ανθρώπους ότι νηστεύεις. αλλά να φανεί ή νηστεία σου σ' αυτά τα απόκρυφα μέρη. Και ό Πατέρας σου πού βλέπει στα κρυφά θα σού αποδώσει την αμοιβή σου στα φανερά» (Ματθ. 6,16-18).

Με αυτά τα λόγια ό Κύριός μας στηλιτεύει την υποκριτική συμπεριφορά των Γραμματέων και των Φαρισαίων που έκαναν θρησκευτικές πράξεις αποκλειστικά και μόνο για να δείξουν στους ανθρώπους ότι είναι πιστοί στο Θεό. Τους ενδιέφερε ό τύπος και όχι ή ουσία.

Ό Κύριός μας, όμως, δε δίδαξε μόνο τον τρόπο της νηστείας, αλλά ό Ίδιος πριν αρχίσει το κοσμοσωτήριο έργο του νήστεψε στην έρημο τεσσαράκοντα ημέρες και τεσσαράκοντα νύχτες. στο τέταρτο κεφάλαιο του Ευαγγελιστού Ματθαίου περιγράφεται ή νηστεία του αυτή. δεν είχε ανάγκη νηστείας ό Χριστός. δεν είχε ανάγκη να πενθήσει για κάποιες αμαρτίες, όπως εμείς, γιατί ήταν αναμάρτητος. Την τήρησε όμως τη νηστεία για μας. «Υμίν υπολιμπάντων υπογραμμόν ίνα τοις ίχνεσιν αυτού ακολουθήσωμεν». Και ό ιερός Ευαγγελιστής προσθέτει: «Και νηστεύει ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα, υστέρα επείνασεν» (Ματθ. 4, 2)

Ό Ζυγαβηνός ερμηνεύει πώς ό Κύριος ενήστευσε για να διδάξει στον άνθρωπο ότι ή νηστεία είναι μέγα προπύργιο και ότι ό άνθρωπος με αυτή μπορεί να νικήσει το δαίμονα, όπως τον ενίκησε εκείνος εκεί στην έρημο και τον εξεδίωξε λέγοντάς του:" ύπαγε οπίσω μου σατανά" (Ματθ. 4,10). 'Επί πλέον δε ό ιερός Ευαγγελιστής αναφέρει ότι ό Κύριος νήστεψε σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες, γιατί οι Εβραίοι, όπως αναφέρει ό ερμηνευτής ό Ζυγαβηνός, τηρούσαν τις νηστείες την μέρα και το βράδυ κατέλυαν. Αναφέρει ακόμη ό Ευαγγελιστής ότι ό Κύριος μετά τη νηστεία επείνασε ("ύστερον επείνασεν"). Ό Χριστός μας δεν ήταν μόνο Θεός, αλλά και κατά πάντα τέλειος άνθρωπος. Γι' αυτό ό Άγιος Επιφάνειος συμπληρώνει ότι ό Χριστός «Επείνασε για να δείξει την αληθινή ενανθρώπιση».

Αλλά, αν ανατρέξουμε στο βιβλίο της ζωής, την Καινή Διαθήκη, θα διαπιστώσουμε ότι σε πολλά σημεία αναφέρεται ό 'ιερός θεσμός της νηστείας. Ένα γεγονός, πού αναφέρει ό Ευαγγελιστής Ματθαίος είναι πράγματι εντυπωσιακό και διδακτικό συνάμα. Κάποιος ταλαίπωρος πατέρας πλησίασε τον 'Ιησού και τον παρακάλεσε να θεραπεύσει το δαιμονισμένο παιδί του, πού πολλές φορές το πονηρό δαιμόνιο το έριχνε στη φωτιά και στο νερό. 'Οδήγησα, Κύριε, το παιδί μου στους μαθητές σου πριν, αλλά δεν μπόρεσαν να το θεραπεύσουν. Βέβαια ό Ιησούς μ' ένα λόγο του μόνο θεράπευσε το δαιμονισμένο παιδί. Μετά όμως τη θεραπεία οι μαθητές τον πλησίασαν και γεμάτοι απορία τον ρώτησαν: «Κύριε, γιατί εμείς δεν μπορέσαμε να βγάλουμε το δαιμόνιο;» και ό Κύριος μεταξύ των άλλων τούς είπε και τούτο το αξιοθαύμαστο: «γιατί σας λείπει ή πίστη. Τούτο το γένος ουκ εκπορεύεται ει μη έν προσευχή και νηστεία». Τούτο δηλαδή το γένος των δαιμόνων δε βγαίνει από τούς δαιμονισμένους παρά μόνο με προσευχή και ΝΗΣΤΕΙΑ. Αντιλαμβάνεται κανείς το μέγεθος της δυνάμεως της νηστείας, όταν αυτή συνοδεύεται από καθαρή προσευχή.

Οι Πατέρες της 'Εκκλησίας μάς συμβουλεύουν να αγαπήσουμε τη νηστεία. Γιατί, όπως γράφει ό Αββάς ό Υπερέχιος, ή νηστεία είναι χαλινάρι και συγκρατεί τις κατώτερες ορμές. Όποιος την περιφρονεί μοιάζει με αχαλίνωτο άλογο.

Και ό Αββάς 'Ιωάννης Κολοβός συμβουλεύει τούς νεωτέρους ν' αγαπήσουν τη νηστεία. Γι' αυτό προσθέτει: «Ό καλός στρατηγός πού επιχειρεί να καταλάβει μια πόλη, γερά οχυρωμένη, κάνει αποχή στις τροφές και το νερό. Με αυτόν τον τρόπο ατονεί ή αντίσταση του εχθρού και τέλος παραδίδεται. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τις σαρκικές ορμές, που ανελέητα πολεμούν τον άνθρωπο στη νεότητά του. Ή ευλογημένη νηστεία καταβάλλει τα πάθη και τούς δαίμονες και τελικά τα αποκρίνει από τον αγωνιστή. Και το πανίσχυρο λεοντάρι, τούς έλεγε άλλη φορά, συχνά από τη λαιμαργία του πέφτει στην παγίδα και όλη του ή δύναμη και μεγαλοπρέπεια εξαφανίζονται. Εννοεί ό άγιος πατέρας όλους εκείνους που πέφτουν σε σαρκικά πάθη από την πολυφαγία.

Πριν πενήντα περίπου χρόνια ένας αγιασμένος πνευματικός εξομολογούσε τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή χωρίς διακοπή. Κάποια Παρασκευή πρωί, αφού τέλεσε τη Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων μπήκε στο εξομολογητάρι και τέλειωσε στις εννέα το βράδυ χωρίς να βάλει κάτι στο στόμα του. Μόλις έφθασε στο σπίτι του λέγει στη γερόντισσα αδελφή του: "Δε σε βλέπω από την πείνα που έχω. Και ή αδελφή του, του λέγει: Μαγείρεψα ανάλαδα φασόλια. Του βάζει ένα πιάτο γεμάτο, του βάζει και ένα δεύτερο, ζήτησε και τρίτο καθώς και μπόλικο ψωμί με ελιές. Κατόπιν ξάπλωσε στον καναπέ. Τότε ή αδελφή του λέγει: «Γέροντα, λησμόνησα να σού πω. Ένα παιδί εδώ στη γειτονιά μας δαιμονίστηκε και σε περιμένουν να πας να το διαβάσεις. Οι άνθρωποι είναι πολύ ανήσυχοι και ήλθαν τρεις φορές για να σε βρουν». Τότε ό γέροντας παίρνει το πετραχήλι του και το ευχολόγιο και πήγε στο άρρωστο παιδί. Μόλις μπήκε μέσα του λέγει το παιδί. «Τί ήλθες εδώ να κάνεις; Ήλθες να με βγάλεις;» Μίλησε φυσικά ό δαίμονας με τη γλώσσα του παιδιού. «Πήγαινε να φας ακόμη καναδυό πιάτα φασολάδα και έλα να με βγάλεις». Ό γέροντας κατέβασε το κεφάλι και έφυγε. Έμεινε τρεις μέρες τελείως νηστικός και κατόπιν πήγε και απάλλαξε το παιδί από το δαιμόνιο.

Ή νηστεία δεν είναι μόνο αποχή από ορισμένες τροφές αρτύσιμες, αλλά είναι συγχρόνως και ολιγοφαγία. Δε νηστεύουμε όταν παραθέτουμε στην τράπεζα μας πλήθος νηστίσιμων εδεσμάτων και γεμίζουμε τη γαστέρα μας με αυτά. Νηστεύουμε πραγματικά, όταν αποφεύγουμε την πολυφαγία.

Οι πράξεις και ενέργειες μας στο χώρο της εκκλησίας είναι όλες μεστές περιεχομένου. Τίποτε χωρίς νόημα. Ή έλλειψη όμως πνευματικών ενδιαφερόντων μάς κρατά μακριά από την αλήθεια και το πραγματικό νόημα των διαδραματιζομένων. Ναι, πολλοί πιστοί νομίζουν ότι νηστεύουμε για τα πάθη του Κυρίου, για την Κοίμηση της Θεοτόκου, για το μαρτύριο των αγίων. Όχι. για τον εαυτό μας νηστεύουμε. Και ή νηστεία συνδυάζεται πάντα με το πένθος. Και οι πιστοί έχουν όλοι πένθος. Τί πενθούμε; Τον εαυτό μας. Τον αμαρτωλό μας εαυτό. Πενθούμε για τις αμαρτίες μας. Αν υπάρχει κάποιος αναμάρτητος από μάς, ας καταργήσει το θεσμό της νηστείας δεν τον ωφελεί.

Και είναι αληθές πώς πολλοί πιστεύουν, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, ότι ό Ιερός θεσμός της νηστείας είναι κατασκεύασμα και εφεύρημα των καλογέρων γι αυτό σήμερα πού ζούμε στον 21ο αιώνα τον αιώνα της προόδου και του πολιτισμού πρέπει να καταργηθεί. Πόσο όμως λάθος κάνουν! Όχι. Ή νηστεία είναι ή εντολή του Θεού και ή Αγία Γραφή τονίζει τούτο το σπουδαίο και μοναδικό θεσμό. Βάσει της Αγίας Γραφής ό ιερός τούτος θεσμός θεσπίστηκε όχι από απλούς ανθρώπους, αλλά από άγιους. Ναι άγιους και μόνο. από τούς πιστούς εκείνους πού έζησαν ασκητική ζωή και που είχαν τη δύναμη να πιάνουν στο χέρι τους το κεραμίδι, να το σφίγγουν στη φούχτα τους, ή φωτιά να φεύγει ψηλά, το νερό να πέφτει κάτω και στο χέρι να μένει στο χώμα. Tέτοιοι άνθρωποι θέσπισαν τις νηστείες. Άνθρωποι που θεράπευαν χωλούς, παραλύτους και θαυματουργούσαν. Οι νηστείες, πού οι άγιοι της 'Εκκλησίας μας θέσπισαν είναι έργα καθαρά του Αγίου Πνεύματος. Υπό του Πνεύματος του Αγίου εμπνεόμενοι οι άγιοι άνδρες της 'Εκκλησίας μας προέβαιναν στη θέσπιση αυτών των θεσμών. Αν λοιπόν υπάρξουν σήμερα άνθρωποι ανώτεροι ή και ισάξιοι εκείνων, τότε ας καταργήσουν τον ιερό θεσμό της νηστείας και να υπακούσουμε και εμείς.

Το παράδοξο είναι ότι για την κατάργηση της νηστείας συνευδοκούν και πολλοί χριστιανοί. Ποιο είναι το επιχείρημά τους; Σήμερα λέγουν έχουν αλλάξει τα πράγματα, ζούμε σε άλλη εποχή και οι πολλοί έχουν καταργήσει τη νηστεία. Είναι επομένως θεσμός ξεπερασμένος και τηρείται από τούς ολίγους.

Απάντηση: μίλησε ό Κύριος ποτέ για πολλούς; Εκείνος δεν είπε "Πολλοί οι κλητοί, ολίγοι δε οι εκλεκτοί». Μακάρι ν' ανήκουμε στους δεύτερους. Μακάρι να αγωνιζόμαστε, ώστε να φτάσουμε τούς εκλεκτούς. Και για ένα δεύτερο λόγο δεν πρέπει να καταργηθεί ή νηστεία. Γιατί ή νηστεία είναι τόσο παλαιά, όσο και ό κόσμος. Αυτό διακήρυσσε ό Μέγας της Καισαρείας 'Επίσκοπος Βασίλειος. Τί λέγει; να σέβεσαι την παλαιότητα της νηστείας. Είναι συνομιλητής με την ανθρωπότητα. Ή νηστεία νομοθετήθηκε στον παράδεισο. Είναι ή πρώτη εντολή πού έλαβε ό Αδάμ. Παράδοξο; Ή Γραφή το λέγει: "Από του ξύλου του γινώσκειν καλόν το πονηρό ν ου φάγεσθε". Αυτό το «ού φάγεσθε» είναι νομοθετημένο. Aν ή Εύα είχε νηστεύει από τον καρπό του δένδρου, τώρα δε θα είχαμε ανάγκη αυτές τις νηστείες. Διότι «ού χρείαν έχουσι οι ισχύοντες ιατρού, αλλ' οι κακώς έχοντες». Ή αμαρτία μάς ταλαιπωρεί, γι' αυτό ας τη θεραπεύσουμε με τη μετάνοια. Και μετάνοια χωρίς νηστεία είναι αργή τονίζει ό Μέγας Βασίλειος. Πόσο λοιπόν μεγάλη είναι ή αξία της νηστείας!

Να μιλήσουμε με τα παραδείγματα; Ας θυμηθούμε το Μωυσή. Εάν δεν είχε οπλισθεί με τη νηστεία, δε θα τολμούσε να εισέλθει στο γνόφο του Σινά για να λάβει το νόμο πού γράφτηκε στις πλάκες με το δάκτυλο του Θεού. Να θυμηθούμε τον 'Ηλία; Αφού επί σαράντα ημέρες νήστεψε, ύστερα αξιώθηκε να δει στο σπήλαιο Χουρήβ τον Κύριο (Γ Βασιλ. 19, 8-13). Μετά τη νηστεία ό Μεγάλος Προφήτης έκλεισε για τρισήμισυ χρόνια τούς ουρανούς και κακοπάθησε και αυτός μαζί με τον παράνομο λαό. Ή νηστεία έσβησε τη δύναμη της φωτιάς και έφραξε τα στόματα των λεονταριών. Θυμηθείτε το Δανιήλ. Τρεις εβδομάδες δεν έφαγε ψωμί και δεν ήπιε νερό. Έτσι δίδαξε και στα λεοντάρια να νηστεύουν. Διότι όταν τον έριξαν στο λάκκο των λεόντων τα λεοντάρια δεν κάρφωσαν τα δόντια τους πάνω στο σώμα του, αλλά νήστεψαν και εκείνα παρά το ότι ήταν πεινασμένα. Ή νηστεία οδηγεί σε προκοπή στα σπίτια μας. Είναι αυτή ή μητέρα της υγείας, ό παιδαγωγός της νιότης, το στολίδι των γερόντων. Ό άνδρας όταν βλέπει τη γυναίκα του να νηστεύει ποτέ δεν υποψιάζεται το κακό. Ή γυναίκα δε λειώνει από ζηλοτυπία όταν ό άνδρας νηστεύει. Ποιος ζημίωσε το σπίτι του με τη νηστεία;

Είναι όμως γεγονός ότι ό χριστιανός πολλές φορές βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Συμβαίνει κάποιες ονομαστικές εορτές να συμπίπτουν με νηστίσιμες περιόδους της 'Εκκλησίας μας ή κάποιες Τετάρτες και Παρασκευές. Τότε πώς θα συμπεριφερθεί; θα νηστέψει ή θα καταλύσει τη νηστεία χάριν της εορτής;

Ή περιποίηση των ανθρώπων είναι μεγάλη αρετή και δεν πρέπει να αναστέλλεται σε νηστίσιμες περιόδους. Ή τράπεζά μας όμως θα περιέχει πάντα νηστίσιμα φαγητά. Βέβαια, τα εδέσματα αυτά στη νηστεία δεν είναι απαραίτητο νάναι λιτά, αλλά κάπως πιο περιποιημένα και πιο νόστιμα. Εξ άλλου σήμερα υπάρχουν τόσα νηστίσιμα εδέσματα που ξοδεύει κανείς περισσότερα, παρά όταν υπάρχει κατάλυση νηστείας. Εξ άλλου οι άνθρωποι που έρχονται να μάς πουν χρόνια πολλά είναι νηστικοί; δεν έχουν φαγητό στο σπίτι τους;  Αν έρχονται αποκλειστικά για να ικανοποιήσουν τη γαστέρα τους και όχι να δείξουν την αγάπη τους σε μάς, τότε ας μην έλθουν ποτέ. Δεν μάς χρειάζονται τέτοιοι φίλοι και τέτοιοι συγγενείς. Εκτός των ονομαστικών εορτών οι χριστιανοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα όταν λαμβάνουν μέρος σε κάποιες συνεστιάσεις, φιλικές, επαγγελματικές, επιστημονικές και κυρίως συνεστιάσεις στην περίοδο των Απόκρεων. Και είναι γεγονός ότι οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες τις συνεστιάσεις αυτές τις πραγματοποιούν μόλις ανοίξει το Τριώδιο και κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τις περισσότερες φορές τις τοποθετούν την ημέρα της Παρασκευής, επειδή την επόμενη είναι Σάββατο και δεν εργάζονται. Έτσι μπορούν να γλεντήσουν όλη τη νύκτα. Τί θα κάνει ό χριστιανός σ' αυτήν την περίπτωση; και βέβαια μπορεί να λάβει μέρος, αλλά θα ζητήσει νηστήσιμο φαγητό. Αν δεν υπάρχει θα προτιμήσει μία σαλάτα. θα φάει ό,τι νηστήσιμο βρει. "Αν δε χορτάσει, τότε επιστρέφοντας στο σπίτι του θα βρει κάτι να κορέσει την πείνα του. Αν όμως δεν μπορεί να τηρήσει τη νηστεία, τότε ας μη λάβει μέρος στη συνεστίαση. Πάντως, ή τήρηση της νηστείας σε τέτοιες εκδηλώσεις μπορεί να σχολιάσθηκε από μερικούς, αλλά πολλοί ήταν και εκείνοι που διδάχτηκαν. Ή τήρηση της νηστείας σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι συγχρόνως και μία ομολογία πίστεως.

Πέρα από όλα τούτα, ή τήρηση της νηστείας συνίστατε από την Ιατρική επιστήμη.  Θεωρείται για τη γνήσια ιατρική αναγκαία και απαραίτητη. Ή αποχή, λέγουν οι ιατροί, από ορισμένες ζωικές τροφές είναι αναγκαία για τον άνθρωπο, γιατί συντελεί στην ξεκούραση του πεπτικού συστήματος και στην απαλλαγή των οργανισμών από τις καταστρεπτικές τοξίνες. Και είναι αποδεδειγμένο, σύμφωνα με τη γνώμη των ιατρών, ότι πολλές ασθένειες πού βασανίζουν τον άνθρωπο και τον οδηγούν πρόωρα στον τάφο οφείλονται στην πολυφαγία και την καλοφαγία. Ένας διάσημος ιατρός έλεγε: «Πολλοί άνθρωποι σκάβουν τον τάφο τους με τα πηρούνια και με τα κουτάλια τους». Είναι αλήθεια ότι ή ιατρική επιστήμη προκειμένου να θεραπεύσει κάποιες ασθένειες επιβάλλει δίαιτα αυστηρή πολλές φορές. Βέβαια, δεν αντιλέγει κανείς ότι κάποιοι φθάνουν σε υπερβολές.

Κάποτε συναντήθηκαν, γράφει ένα παλαιό βιβλίο, δύο άνθρωποι, ένας παχύσαρκος και ένας λεπτόσαρκος: «Καλώς ήλθες πνεύμα δίχως σώμα», είπε ό παχύς. Και ό πολύ αδύνατος του απήντησε: «Καλώς σε βρήκα, σώμα δίχως πνεύμα». Διαπιστώνει κανείς από το ανέκδοτο αυτό πώς ή υπερβολή πάντα βλάπτει. Νηστεύουμε όχι για να εξοντώσουμε το σώμα, αλλά για να το υποτάξουμε στο βασιλιά του, πού είναι ή ψυχή. Γι' αυτό οι Πατέρες της αγίας μας εκκλησίας διδάσκουν πώς με τη νηστεία μας πρέπει να γινόμαστε παθοκτόνοι και όχι σωματοκτόνοι. Γι' αυτό οι νηστείες είναι έτσι κανονισμένες, ώστε να μπορούν να τις τηρούν όλοι.

Κάποιος Ρώσσος θεολόγος και φιλόσοφος κάποτε αρνήθηκε να καταλύσει τη νηστεία. Όταν οι συνδαιτυμόνες τον ρώτησαν γιατί το κάνει αυτό, απάντησε: «Σήμερα είναι Παρασκευή και όλη ή Εκκλησία μου νηστεύει. Αν εγώ δε νηστέψω, σημαίνει πώς ξεχωρίζω τον εαυτό μου, αυτοαφορίζομαι». Είναι, πράγματι, φοβερό και να συλλογιστεί κανείς ακόμη, πού φθάνει ή δίχως λόγο κατάργηση της νηστείας. Αποκόπτει τον χριστιανό από το σώμα της 'Εκκλησίας. Και αυτό είναι μεγάλο δυστύχημα.

Αλλά ή νηστεία, σύμφωνα με τη διδασκαλία των Αγίων Πατέρων της 'Εκκλησίας μας δεν είναι μονοδιάστατη αλλά δυσδιάστατη. δεν είναι μόνο οι τροφές πού πρέπει να περιφρονεί κανείς και από τις όποιες εγκρατεύεται, αλλά και από τόσα άλλα. Ή εγκράτεια εκ των τροφών είναι απαραίτητη, γιατί βοηθά τον πιστό να αποφύγει την πτώση. Ή νηστεία των τροφών δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά μέσον για να φτάσει ό άνθρωπος στον επιδιωκόμενο σκοπό. Ή νηστεία των τροφών θα ωφελήσει στη νηστεία εκ των παθών. Ό Μέγας Βασίλειος διδάσκει ότι ό άνθρωπος δεν ωφελείται αν νηστεύει από τις τροφές και δαπανά το χρόνο του στα δικαστήρια κατατρώγων τη σάρκα του αδελφού του. δεν ωφελεί ή νηστεία όταν ό άνθρωπος ζει μέσα στα αμαρτωλά πάθη. Γι' αυτό απαιτείται νηστεία τροφών και νηστεία παθών. Έτσι ό άνθρωπος θα πετύχει την ένωση του με το Θεό.

Πόσο όμορφα ό υμνογράφος της 'Εκκλησίας μάς καθοδηγεί με τον ύμνο του πού ψάλλεται πάντα την Καθαρά Δευτέρα. «Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν εύάρεστον τω Κυρίω- αληθής νηστεία ή των κακών αλλοτρίωσης, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας· ή τούτων ένδεια, νηστεία εστίν, αληθής και ευπρόσδεκτος».

Στη νηστεία αυτή των παθών βοηθά τα μέγιστα ή νηστεία των τροφών. Ό Άγιος Γρηγόριος Νύσσης τονίζει ότι τα πάθη ξεκινούν από τη γεύση και τις απολαύσεις της. "Τις γάρ ουκ οίδεν ότι ρίζα σχεδόν των τροφών περί του βίου πλημμελημάτων, ή περί τον λαιμόν ασχολία;" και ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος αναλύει τον τρόπο με τον όποιο ή πολυφαγία οδηγεί στα πάθη. Τονίζει πώς από τη γαστριμαργία και την πολυφαγία "προέρχεται ζάλη εις την κεφαλήν και βάρος του σώματος πολύ, μετά ατονία των ώμων, όθεν ό άνθρωπος αναγκάζεται να παραλείπει το έργον του Θεού, επειδή επέρχεται αυτώ οκνηρία. Εκ τούτου προέρχεται ή αμέλεια, ή σκότωσις της διανοίας, ό νους χαύνος και παχύς και αδιάκριτος».

Νηστεία εκ των τροφών και νηστεία εκ των παθών τονίζουν οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Με αυτόν τον αγώνα θα επιτευχθεί ή νίκη και ό τελικός σκοπός του κάθε ανθρώπου, πού είναι ή ένωση με το Θεό, ή ποθητή Θέωση.

Εισαγωγή κειμένων από το Βιβλίο :

ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΛΑΙΚΩΝ

Πρωτ. Κωνσταντίνος Ακριβόπουλος

© ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ